بررسی وضعیت هیدروشیمیایی آبخوان دشت خوی و تعیین منشا آنومالی‌های احتمالی

دشت خوی یکی از مراکز اصلی صنعتی و کشاورزی استان آذربایجان غربی می‌باشد که آب مورد نیاز کشاورزی، صنعت و شرب این دشت عموماً توسط آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود، لذا کیفیت آب‌های در دسترس این دشت بسیار مهم به‌نظر می‌رسد. کیفیت آب‌های زیرزمینی عموما وابسته به فرآیندهای هیدروژئوشیمیایی حاکم بر سیستم منابع آبی می‌باشد. به این منظور برای درک بهتر فرآیندهای هیدروشیمیایی در آبخوان دشت خوی، روش‌های گرافیکی و آماری چندمتغیره برای تفسیر نتایج به‌دست آمده از آنالیز تعداد 54 نمونه برداشت شده از منابع آب زیرزمینی در شهریور ماه سال 1395 به‌کار برده شد و مشاهده گردید که مقدار آرسنیک بیشتر از حد استاندارد جهانی برای شرب است. نتایج دیاگرام پایپر و دورو نشان داد که تیپ غالب آب زیرزمینی در منطقه کربناته کلسیک و منیزیک، کلروره سدیک و تیپ مختلط است. در آنالیز خوشه‌ای سلسله‌مراتبی، نمونه‌ها در دو خوشه اصلی و پنج زیرخوشه قرار گرفتند. نمودارهای استیف مربوطه، نشانگر هشت گروه کلی با منشا شور، آهکی، بازالتی، ترکیب آذرین و آهکی، ترکیب شور و شیل، ترکیب شیل و آهک (مارن) و اختلاطی تشخیص داده شد. نتایج روش تحلیل عاملی، مدلی سه مولفه‌ای را برای داده‌ها پیشنهاد نمود. در مولفه نخست سدیم، کلر، سولفات، بیکربنات، کلسیم و منیزیم به‌هم وابسته بودند، در مولفه دوم نیترات و آرسنیک با همدیگر ارتباط داشتند، درحالی‌که در مولفه سوم آهن به‌طور جزئی با بقیه در ارتباط بود. عامل‌های اول و سوم منشا زمین‌زاد و بخشی از عامل دوم، منشا زمین‎‌زاد و بخشی منشا انسان‌زاد دارد.

Hydrochemical Characteristics Investigation of Khoy Plain Aquifer and Determination of Probable Anomalies Sources

Khoy plain is one of the main industrial and agricultural centers in West Azerbaijan province that the water requirement for agriculture, industry and drinking water is generally supplied by groundwater. Therefore, the quality of available water seems very important in this area. Groundwater quality is generally dependent on hydrogeochemical processes that regnant the water resources system. For this purpose, in order to better understand the hydrochemical processes in Khoy plain aquifer, graphical and multivariable statistical methods were used to interpret the results obtained from the analysis of 54 samples taken in September 2016 from groundwater resources. The results of the Piper diagram and the expanded Durov diagram shows that the groundwater type in the region is mostly calcium and magnesium carbonate, sodium chloride and the mixed type. In hierarchical cluster analysis, the samples are placed in two main clusters and five subclusters. The Stiff graphs identified eight general groups with saline, calcareous, basaltic, igneous and calcareous composition, Saline shale composition, shale and lime composition (Marne) and mixed type. The results of the factor analysis method suggested a threecomponent model for the data. In the first component, sodium, chloride, sulfate, bicarbonate, calcium and magnesium were interdependent; in the second component, nitrate and arsenic were linked; while in the third component, iron was partially related to the others. The first and third factors have geogenic sources and the second factor shows both geogenic and anthropogenic sources for groundwater contaminants.