ارزیابی ظرفیت سازگاری کشاورزان در برابر افت کمی و کیفی آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دهستان قنوات)

موضوع برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به عنوان یک مسئله مشترک در مناطق خشک و نیمه‌خشک در دنیا است. این مسئله در بسیاری از دشت‌های ایران مانند دهستان قنوات قم، سبب افت کمی وکیفی آب زیرزمینی شده‌است و ذی‌نفعان این منابع، با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی ظرفیت سازگاری کشاورزان در برابر افت کمی و کیفی آب زیرزمینی می‌باشد. در همین راستا ابتدا محتوا و ساختار ابعاد ظرفیت سازگاری، با استفاده از مطالعات پیشین شناسایی شده و سپس براساس خروجی تحلیل پاسخ‌های پرسشنامه طراحی شده با استفاده از سنجش پایایی و در نهایت روش معادلات ساختاری، ابعاد مهم و تاثیرگذار در محدوده مطالعاتی بدست آمده است. سپس به منظور بررسی و مقایسه سازگاری روستاهای مختلف، با سنجش ارتباط ابعاد ظرفیت سازگاری و خصوصیات فردی و فنی کشاورزان، شاخص ظرفیت سازگاری ارائه و محاسبه شده‌است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که مهم‌ترین ابعاد تاثیرگذار بر ظرفیت سازگاری، نوآوری و ریسک‌پذیری است، درحالی‌که ابعاد حکمرانی و اعتماد به دولت، تاثیر قابل توجهی بر ظرفیت سازگاری منطقه مطالعاتی نداشتند. این خروجی، نشان از اعتماد پایین کشاورزان این منطقه به سیاست‌های اجرایی دولت در خصوص امور کشاورزی و مدیریت منابع آب زیرزمینی دارد. با محاسبه شاخص ظرفیت سازگاری برای روستاهای مختلف مشخص شد که سه روستای دولت ‌آباد، مومن آباد و عبدالله آباد، بیشترین سازگاری را در این منطقه دارند. در سمت مقابل به سبب تعدد خرده‌مالکان و عدم تمایل به کاشت محصولات جدید، روستاهای والیجرد و مراد آباد دارای کم‌ترین ظرفیت سازگاری هستند.

Assessing the adaptive capacity of farmers confronting with quantitative and qualitative decline of groundwater (Case study: Qanavat district)

The matter of excessive withdrawal of groundwater resources as a common problem in arid and semiarid regions of the world has caused depletion in the quantity and quality of groundwater in many plains of Iran, such as Qanavat district in Qom, and the stakeholders of these resources have confronted serious challenges. This research aims to evaluate farmers’ adaptive capacity to the quantitative and qualitative decline of groundwater resources. In this regard, first, the content, structure and relative importance of the dimensions of adaptation capacity have been measured using the selfassessment method and psychometric approach. Then, in order to study and compare the adaptation of different villages, the adaptive capacity index has presented and calculated by measuring the relationship between the dimensions of adaptive capacity and individual and technical characteristics of farmers. findings of this research indicate that the most important dimensions influencing adaptive capacity are innovation and risk behavior with highest factor loadings (0.91 and 0.85, respectively), whereas governance and trust in government with lowest factor loadings (0.42 and 0.38, respectively) has not found to be significant dimensions. This finding illustrates the low confidence of farmers in government executive policies on agriculture and groundwater management in this region. Calculating the adaptive capacity index for different villages, it was found that Dolatabad, Momenabad, Seraje and Abdullahabad vllages with more than 0.58 have the highest adaptation in this region. contrarily, due to the multiplicity of smallholders and unwillingness to plant new crops, Valijard and Morad Abad have the lowest adaptation.