مدل‌سازی سهم مولفه‌های موثر بر انتقال بار آلودگی فسفات در کاربری‌های کشاورزی، جنگل و مرتع با استفاده از مدل swat (مطالعه موردی: حوضه آبخیز تجن)

ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮐﯿﻔﯽ آب از ﻣﺆﻟﻔﻪ‌ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮورت ﻟﺤﺎظ آن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾﺰی‌ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﮐﺎﻣﻼً اﺣﺴﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ. آلودگی‌های غیرنقطه‌ای سهم مهمی در تغذیه‌گرایی آب‌های شیرین دارد. از دلایل اساسی این موضوع وجود مواد مغذی به‌ویژه نیتروژن و فسفر در غلظت‌های بالا در منابع آب است. درک ارتباط آلودگی فسفات با انواع کاربری اراضی و بررسی تاثیر مولفه‌های موثر بر انتقال اولویتی به‌منظور ارزیابی کیفیت آب‌های سطحی است. بنابراین، در این مطالعه از ابزار ارزیابی آب و خاک (swat) برای شبیه‌سازی فسفات در حوضه آبخیز تجن استفاده‌ شده است. نتایج مدل واسنجی‌شده نشان داد بار سالانه فسفات از سال 2001 تا 2013 از حدود 29000 تا 102900 کیلوگرم در خروجی حوضه متفاوت است. کاربری جنگل، کشاورزی و مرتع به‌ترتیب 54، 19 و24 درصد از مساحت منطقه و 24، 24 و 8/44 درصد از بار آلودگی فسفات را تولید می‌کند. در میان کشت‌های کشاورزی، گندم‌زار آلودگی کمتری تولید می‌کند. نتایج بررسی مولفه‌های موثر بر انتقال فسفات نشان داد در همه کاربری‌ها به‌جز کاربری مرتع، سازوکار اصلی انتقال فسفات از طریق رسوبات است. بنابراین، نتایج حاصل از این مطالعه راهنمای خوبی برای حفاظت حوضه آبخیز تجن در برابر تخریب بیشتر و ترویج توسعه پایدار است.