مبانی هستی شناختی مسیولیت اخلاقی در اخلاق اسلامی

مسیولیتِ اخلاقی یا «در معرض بازخواست بودن نسبت به وظایفِ اخلاقی»، در اخلاق اسلامی صرفاً در برابر خداوند معنا پیدا می کند. تلاش انسان در نیل به هدف، در پرتو مسیولیت است که معنا دار شده، شتاب فزاینده ای پیدا خواهد کرد. عدمِ مسیولیت، زندگی فردی و اجتماعی انسان را به مخاطره انداخته، نظام اجتماعی را دچار اختلال می کند. اولین و مهم ترین بحث در این زمینه، بحث از مبانی نظری و مبانیِ هستی شناختی مسیولیت اخلاقی است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی، به بررسی خاستگاه هستی شناختی مسیولیت اخلاقی انسان در اخلاق اسلامی می پردازد. از جمله این مبانی، اصل وجود خداوند، توحید، حاکمیت مطلق و قدرت فراگیر الهی، حکمت، عدل و رحمت خداوند می باشد. فواید اثبات این اصل عبارتند از: انسان ها نسبت به حقوق خداوند و دیگران مسیولند؛ انسان نسبت به هر فعلی که در رشد کمال اختیاری وی تاثیرگذار است، مسیولیت دارد؛ فساد و تباهی در عالم، مستقیم و یا غیرمستقیم، مسیولیت آور است؛ هدایت جز از طریق مسیول بودن انسان امکان ندارد؛ مسیول نبودن انسان با حکمت، عدل، رحمت الهی و نظام احسن در تضاد است.