نوآوری‌های محسن فانی کشمیری در نظریه اعتدال

براساس نظریه اعتدال، که نظریه‌پردازان اول آن افلاطون و ارسطو هستند، اعتدال و میانه‌روی در هر عمل و احساسی موجب فضیلت اخلاقی و افراط و تفریط موجب رذیلت است. نظریه اعتدال، بیشترین رواج را در بین حکیمان مسلمانی، که رویکرد فلسفی به اخلاق داشتند، داشته است. اما تمامی این حکما ، تابع محض نظرات افلاطون و ارسطو نبوده‌اند و برخی ابتکارات و نوآوری‌هایی در این نظریه وارد کرده‌اند. یکی از این مبتکران، محسن فانی کشمیری است. وی تعداد اجناس عالی رذایل را بر‌خلاف قول مشهور، که هشت عدد می‌دانست، دوازده عدد دانسته است. تعریف جدیدی از عدالت و رذایل مقابل آن، ظلم و انظلام ارایه کرد، برداشت جدیدی از حد رذایل مقابل با حد فضیلت اعتدال داشت. اشکالات و انتقادهایی به برخی نظرات محقق طوسی و جلال‌الدین دوانی داشت.