حوزه علمیه قم و دانش‌های جدیدِ عرصه اخلاق در یک سده اخیر

در صد سال اخیر، جهان شاهد تحولات بسیار و عمیقی در حوزه اخلاق و تحقیقات اخلاقی بوده که تمام ساحت‌های پژوهش‌های اخلاقی را دربر گرفته است. ساحت‌های اخلاق‌شناسی، اخلاق هنجاری، فرااخلاق، اخلاق توصیفی، روان‌شناسی اخلاق، جامعه‌شناسی اخلاق و تربیت اخلاقی همگی در روند این تحولات، تغییرات گسترده‌ای را به خود دیده‌اند. حوزه علمیه قم یکی از پیشگامان در مواجهه معقول و منطقی با تحولات عرصه پژوهش‌های اخلاقی است. این حوزه گرچه خود مبتکر مباحث گوناگونی در عرصه اخلاق است، با این حال تحولات جهانی این عرصه از علوم را نادیده نگرفته و واکنش‌های مناسبی نسبت به آنها داشته است. در واقع، اگر تغییرات در عرصه جهانی ایجاد شاخه جدیدی در فضای مباحثات اخلاقی بوده، حوزه علمیه نگرش خود را نسبت به آن شاخه جدید بیان داشته و اگر تغییرات در عرصه تغییر دیدگاه نسبت به یک موضوعی کهن بوده، حوزه بر اساس منابع دینی و پایگاه اعتقادی خود، رویکرد مناسبش را بدون لحاظ آراء جدید و ضرورت و یا عدم ضرورت تغییر رویکرد، ارائه کرده است. این مقاله با روش «تحلیل اسنادی» و «کتابخانه‌ای» کوشیده است نحوه مواجهه حوزه علمیه قم با دانش‌های جدید حوزه اخلاق در یک سده اخیر را بررسی کند. با بررسی وقایع یک سده گذشته در عرصه پژوهش‌های اخلاقی، بیشترین واکنش‌های حوزه علمیه قم را در ساحت‌های اخلاق‌شناسی، اخلاق هنجاری، فرااخلاق، اخلاق توصیفی و روان‌شناسی اخلاق می‌بینیم.

the islamic seminary of qom and the new sciences of ethics in the recent century

the world has experienced many profound changes in the field of ethics and ethical researches, including all ethical fields of research, in the last hundred years. ethics, normative ethics, meta-ethics, descriptive ethics, psychology of ethics, sociology of ethics and moral education have all experienced extensive changes in the process of these developments.the islamic seminary of qom is one of the pioneers in having reasonable and logical confrontation with the developments of ethical research. although the islamic seminary has initiated various topics in the field of ethics, yet it has not ignored the global changes in this field as well, and has offered appropriate reactions to them. in fact, if the global arena has created a new branch in the fields of moral discussions, the islamic seminary of qom has expressed its perspective regarding that new branch; and if there is a change of perspective towards an old issue, the islamic seminary has presented its appropriate approach, based on religious sources and its own beliefs, regardless of new opinions and regardless of the necessity of changing the approach or lack of this necessity. using documentary and library analysis method of research, this article tries to examine how the islamic seminary of qom faced new ethical sciences in the last century. according to the studies on the events of the past century in the field of ethical researches, the qom islamic seminary has had its most reactions in the fields of ethics, normative ethics, meta-ethics, descriptive ethics and moral psychology.