تاملی در فضایل اصلی چهارگانه با تاکید بر دیدگاه غزالی

اخلاق فلسفی در جهان اسلام به شدت متاثر از اندیشه‌های یونانی است، اما متفکران مسلمان، با اندیشه ورزی و تامّل، این نوع نگرش اخلاقی را توسعه داده و بر غنای آن افزوده‌اند. غزالی در دوره اول اندیشه خود، با تالیف کتاب «میزان العمل» در چارچوب اخلاق فلسفی، در پیشبرد این نگرش موثر بوده است. وی با پذیرش علم النفس افلاطونی ـ تقسیم قوای نفس آدمی به ناطقه، غضبیه و شهویه – و فضایل چهارگانه او، در تنقیح و تبیین فضایل و رذایل اخلاقی کوشید. از نظر وی مراد از حکمت، حکمت عملی است، این رای او خلاف اندیشه‌های ابن‌مسکویه و مولی مهدی نراقی است. همچنین وی بر این باور است که فضیلت عدالت، اساساً دو طرف افراط و تفریط نداشته و تنها رذیلتِ مقابلِ آن «جور» است. از دیگر باورهای وی، آن است که تحت فضیلت عدالت هیچ فضیلتِ فرعی‌ای جای نمی‌گیرد. این رای او همچنان که جلال الدین دوانی در خصوص ابن سینا تعلیل کرده است، ناشی از این است که وی عدالت را مجموع فضایل سه گانه دانسته و مستقل نمی‌داند.