بررسی الگوی «شهودگرای اجتماعی» جاناتان‌ هایت براساس اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی

یکی از مباحث چالش‌برانگیز در حوزه روان‌شناسی اخلاق، «فرایند ذهنی و عوامل موثر بر قضاوت اخلاقی» است. رویکردهای گوناگون روان‌شناسی طی قرن گذشته، نگاه‌های متفاوتی ارائه داده و هریک بر تاثیر عامل خاصی تاکید داشته ‌است. یکی از الگو‌‌های اخیر که توسط روان‌شناس معاصر جاناتان‌ هایت طراحی شده، الگوی «شهودگرای اجتماعی» است. متفکران نظرات متفاوتی درباره این الگو طرح نموده‌اند که موجب شده است به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات روان‌شناسی اخلاق تبدیل شود. با توجه ‌به اینکه فیلسوف معاصر، آیت‌الله مصباح یزدی، به جنبه‌های روان‌شناسی اسلام نیز توجه داشته‌، این مقاله کوشیده است الگوی «شهودگرای اجتماعی» را با توجه‌ به اندیشه‌های ایشان بررسی کند. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و گردآوری داده‌ها با مراجعه به آثار ایشان صورت ‌گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در نقد الگوی «شهودگرای اجتماعی»، می‌توان عواملی همچون نادیده‌ گرفتن بعد فرامادی انسان، بی‌توجهی به عنصر اختیار، تقلیل عوامل موثر بر قضاوت اخلاقی به فرهنگ و عوامل زیستی و غریزی، تعریف نادرست «دستگاه تحریکی» ذیل «دستگاه ادراکی»، مغالطۀ «سرعت در قضاوت و نفی استدلال»، و سوگیری در انتخاب معماها را مطرح کرد.