روش برخورد با مخالفان از منظر اخلاق اسلامی

یکی از مسائل چالش‌انگیز اخلاق اجتماعی، مسئله برخورد حکومت اسلامی با مخالفان داخلی است. هدف مقاله پیش‌رو از بررسی این مسئله، ارائه معیار جامع و صحیح به حاکمان، برای برخورد با مخالفان داخلی است. روش این مقاله، توصیفی تحلیلی همراه با تکنیک اسنادی و کتابخانه‌ای است. به این منظور ابتدا مراد از حکومت و مخالف آن و سپس انواع مخالفان مطرح شده و پس از اثبات اصل برخورد با مخالف توسط حاکمان، به روش‌های برخورد با مخالفان در منابع اخلاق اسلامی (به‌صورت مشخص قرآن و سنت) پرداخته شده است. یافته اصلی این پژوهش رسیدن به یک اصل کلی و فراگیر از میان شواهد متعدد در قرآن و سنت است. این معیار فراگیر، برخورد هدایتی حاکم، به صورت مرحله‌ای است. این مراحل، شامل روش‌های‌ متنوعی می‌شود. در پی تنوع روش‌ها، لحاظ تفاوت میان مخالفان و یکسان ندیدن آنها ضروری است. این روش‌ها عبارت‌‌اند از: مدارا، قاطعیت کلامی و قاطعیت فیزیکی و جهاد.