تحلیل معنای عُجب و تبیین عوامل ایجاد و پیامدهای آن، براساس روایات

انسان‌ها به دنبال سعادت در دنیا و آخرت هستند و از هلاکت و عذاب اخروی گریزانند. آدمی ناچار است برای هدایت خویش، به آیات و روایات مراجعه کرده و به آموزه‌های اخلاقی معصومان علیهم السلام عمل کند. یکی از رذیله‌های زیان‌بار اخلاقی، عُجب است که موجب هلاکت، فاسد شدن و حبط اعمال می‌شود. برای رهایی از عجب و آسیب‌های خودپسندی، ابتدا باید عوامل ایجاد آن و زیان‌ها و پیامدهای آن از روایات استنباط شود؛ زیرا با شناخت علل عجب، می‌توان از آن عوامل دوری کرد و با آگاهی از زیان‌های حاصل از عجب، زمینة تنبّه انسان فراهم آمده، و برای دوری از عجب، تلاش می‌کند. بر اساس روایات، عواملی مانند بزرگ‌پنداشتنِ اعمال و کوچک‌ شمردن و فراموشی گناهان علل ایجاد عجب هستند. همچنین، طبق روایات پیامدهایی مانند تسلط شیطان بر انسان، دوری از خداوند، ایجاد کینه و دشمنی در اطرافیان، تنهایی، وحشت، توقف رشد علمی، جهالت، کاهش اعمال نیک و پوشیده ماندن عیوب، برخی از زیان‌های حاصل از عجب هستند.