چیستی مفاهیم اخلاقی بر اساس حکمت متعالیه

مفاهیم اخلاقی، از این جهت که مثل مفاهیم فلسفی مشهور جزو معانی‌اند، نه صور و مابازای خارجی دارند، نه ذهنی، شباهت زیادی به معقولات ثانیه‌ فلسفی دارند؛ اما ازآنجاکه اولاً تحقق خارجی‌ محکی مفاهیم اخلاقی، دائرمدار فعل ارادی‌ انسان است، و ثانیاً مصداق‌یابی آنها دائرمدار قصد فاعل است، از مفاهیم فلسفی مشهور فاصله پیدا می‌کنند. این تفاوت باعث شده حکمای مسلمان، مفاهیم و گزاره‌های فلسفی مربوط به فضای هستی‌شناختی را ذیل حکمت نظری، و مفاهیم و گزاره‌های مربوط به فضای ارزش‌شناختی را ذیل حکمت عملی بحث کنند. در این مقاله، ضمن تحقیق درباره‌ حقیقت مفاهیم فلسفی، سنخ مفاهیم اخلاقی و فرق آنها با مفاهیم فلسفی مشهور را بررسی کرده‌ایم. وجود تمایز اساسی بین این دو دسته مفاهیم، باعث شده است، از مفاهیم فلسفی مشهور با عنوان «معقولات ثانیه‌ هستی‌شناختی»، و از مفاهیم اخلاقی و هر مفهوم مربوط به وادی عمل ارادی همراه با قصد انسان، با عنوان «معقولات ثانیه‌ ارزش‌شناختی» تعبیر شود.