اثر ترتیب مقیاس مکانی در مطالعات علوم زمین و محیطی

مقیاس مکانی بحثی مورد توجه در تحقیقات محیطی سال های اخیر بوده است. در این بین اثرات متفاوت مقیاس بر پدیده ها و فرآیندهای محاط‌شده‌ و شناخت آن ها چالشی اساسی در بررسی فرآیندهای محیطی محسوب می شود. لذا این تحقیق با بررسی مفاهیم بنیادین مرتبط با مقیاس و ارتباط آن ها با جنبه های عملیاتی و کاربردی این مفهوم در فن آوری سامانه ی اطلاعات جغرافیایی تلاش کرده‌است، وجود رابطه ی مرتّب مکانی بین اندازه ی کارتوگرافیک نقشه های توپوگرافی و محتوای اطلاعاتی آن ها را مورد آزمون قرار دهد. از این رو در ابتدا مبانی ریاضی مرتبط مرور شده است و سپس وجود ترتیب مقیاس مکانی در خروجی نقشه ی شیب، با اخذ و بررسی الگوریتم شیب در نرم افزار arcgis9.3 ، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور از نقشه های شیب رستری تهیه‌شده از نقشه های رقومی ارتفاع در دو مقیاس (1:50000 و 1:25000) با دو پیکسل سایز (10و100)، در دو نقطه ی مختلف از نقشه استفاده شده‌است. سپس همسایگی های 3*3 و ارقام مربوط به هر پیکسل در هر کدام از نقشه‌ها برداشت و در الگوریتم شیب جایگذاری شدند و سپس نتایج حاصل از آن جهت برآورد تغییرات شیب در دیفرانسیل کلّ معادله‌ی شیب قرار داده‌شد. میزان دیفرانسیل کلّ نتیجه‌شده در هیچ یک از حالات مذکور صفر نگردید که می‌تواند مبیّن وجود عدم ثبات در تغییرپذیری نقشه های شیب باشد و به بیانی کاربردی، تغییر مقیاس هندسی نقشه ها نه تنها حجم و اندازه ی اطلاعات در دسترس بلکه درک و دریافت از آن ها را نیز کاملاً تحت تاثیر قرار می‌دهد. در انتها پیشنهاد شده است که انتخاب مقیاس کارتوگرافیک نقشه ها در مراحل مختلف مطالعاتی تنها بر مبنای ترتیب کارتوگرافیک آن ها نباشد و تحقیقات آتی بر تعیین چگونگی دست‌یابی به مقیاس بهینه متمرکز شود.