ارزیابی آلودگی و ریسک اکولوژیک فلزات سنگین در خاک‌های سطحی اطراف گرانیتوئیدهای منطقه اهر آذربایجان شرقی

عناصر آرسنیک، سرب، جیوه، کادمیوم، آنتیموآن، سلنیوم، مس، مولیبدن و روی جزء عناصر سمی و فلزات سنگین هستند که برای سلامت محیط زیست و انسان خطرناک می‌باشند. از طرف دیگر از دیدگاه ژئوشیمیایی جزو گروه عناصر کمیاب بوده و در نتیجه دارای پتانسیل بالایی برای تمرکز در سنگ‌های گرانیتوئیدی هستند. مطالعه حاضر جهت بررسی پتانسیل سمیت تمرکز فلزات سمی as، cd، cu، hg، mo، pb، sb، se و zn، توزیع مکانی و درجه آلودگی آنها با استفاده از مقایسه با استاندارد epa، شاخص زمین انباشت (igeo)، ضریب غنی شدگی (ef)، درجه آلودگی (cd)، شاخص بار آلودگی (pli) و شاخص ریسک اکولوژیک (ri) انجام شد. بدین منظور نمونه‌های خاک از محدوده برداشت شد و به روش icpms مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفت. محاسبه شاخص زمین انباشت نشان داد که 50% از ایستگاه ها آلودگی متوسط تا خیلی بالا دارند. فاکتور پتانسیل ریسک اکولوژیک فلزات مورد نظر به‌صورت as>mo >cd>pb>hg>cu>zn (میانگین ei عناصر) است. شاخص بار آلودگی در 50% نمونه‌ها دارای کیفیت خوب و 40% نمونه‌ها دارای کیفیت نامطلوب هستند. خاک سطحی در محدوده مطالعاتی بر مبنای ضریب آلودگی cf، آلودگی کم از نظر cd و zn، آلودگی متوسط از جهت cu، mo، pb و sb، آلودگی زیاد برای as و آلودگی خیلی زیاد به سبب se دارد و از نظر درجه آلودگی، آلودگی متوسط تا خیلی زیاد دارد که بیش از 50% نمونه‌ها آلودگی قابل توجه نشان می‌دهند. بنابراین نتایج نشان می‌دهند که خاک سطحی متاثر از تشکیلات زمین‌شناسی به‌خصوص توده‌های نفوذی انزان، شیور و خان‌کندی و زون‌های دگرسانی ناشی از این توده‌ها می‌باشد که پتانسیل بالایی در ایجاد آلودگی در منابع آب، گیاهان و سرانجام زنجیره غذایی انسان دارد.