ارزیابی کمی سایت‌های زمین‌میراث، رویکردی نو در برنامه‌ریزی توسعه برای مقصد گردشگری طبیعت‌محور (مطالعه موردی: شهرستان بوشهر)

مقدمه بر اساس کنوانسیون میراث جهانی، میراث طبیعی (nh) شامل ویژگی‌های طبیعی است که اشکال زمین و لندفرم ها، سازندها و ویژگی‌های زمین‌شناختی و فیزیوگرافیکی، مکان‌های طبیعی یا مناطق طبیعی مشخص شده با ارزش جهانی برجسته را از نقطه نظر علم، حفاظت یا زیبایی طبیعی در نظر می‌گیرد. بررسی عناصر طبیعت و پهنه بندی آن ها به لحاظ زیبایی های میراث طبیعی و میراث زمین‌شناختی می تواند بهره وری بهینه از طبیعت و خدمات اکوسیستم را میسر سازد که پژوهش حاضر با این رویکرد، به دنبال استفاده پایدار از میراث طبیعی استان بوشهر، جنوب شرق ایران، برای اهداف گردشگری و تفریحی در سطح منطقه‌ای و ملی و همچنین فراملی است. استان بوشهر مزیت‌های نسبی فراوانی از قبیل فرهنگ غنی، مواهب طبیعی و جاذبه‌های منحصر به ‌فرد گردشگری و میراث فرهنگی دارد؛ استفاده از مزایای این همه منابع اکوسیستمی در برنامه‌های توسعه اقتصادی استان می‌تواند در افزایش شاخصه‌های رشد بسیار موثر و در کاهش نرخ بیکاری نقش زیادی داشته باشد. آماده کردن زیرساخت‌های متناسب با این فضای گردشگری و تقویت صنعت گردشگری از مهم‌ترین نیازهای استان در این زمینه است.مواد و روش هاروش پژوهش این مطالعه توصیفی - تحلیلی (کمی) و میدانی می باشد که با استفاده از داده های مکانی مرتبط با مساله تحقیق در پی بررسی پتانسیل‌های میراث طبیعی استان بوشهر است. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی کمی سایت‌های زمین‌میراث سواحل جنوبی کشور، رویکردی نو در برنامه‌ریزی توسعه برای مقصد گردشگری طبیعت‌محور در استان بوشهر است. برای ارزیابی کمی سایت‌های دارای ارزش میراث طبیعی استان از چهار روش کوبالیکوا، فاسولاس، کامنسکو و گام استفاده شده است. استفاده از این روش‌ها به این دلیل صورت گرفته است که در روش کوبالیکوا بیش‌تر بر ویژگی‌های علمی تاکید می‌شود و در روش کامنسکو با بهره‌گیری از چند روش، ژئوسایت‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بیش‌تر بر شاخص‌های مدیریتی، زیبایی، علمی و ... تاکید دارد. روش فاسولاس نیز بیش‌تر به جنبه‌های حفاظتی تاکید دارد؛ در واقع از روش فاسولاس جهت تکمیل روش کامنسکو و برای این‌که ژئوسایت‌ها از نظر تمامی معیارها مورد ارزیابی قرار گیرند، استفاده شده است. روش گام نیز عموماً بر مبنای ارزش‌های گردشگری و انسانی بنا شده است.نتایج و بحث برای هدف این مطالعه، 63 زمین‌سایت/ میراث طبیعی و یا میراث جغرافیایی قبلاً توصیف شده در استان بوشهر با استفاده از روش‌شناسی gam/m-gam، kubalíková، fassoulas و comanescu مورد ارزیابی قرار گرفتند. هدف انجام این مرحله از پژوهش حاضر، مقایسه وضعیت فعلی و پتانسیل ژئوتوریسمی آن‌ها و شناسایی مناسب‌ترین مکان‌ها برای توسعه اولیه ژئوتوریسم استان بر اساس روش ترکیبی با استفاده از شناسایی، فهرست‌بندی و ارزیابی ژئوسایت‌ها/ زمین‌میراث‌ها بوده است. بیش‌ترین مقادیر از همه معیارها در روش‌های چهارگانه مورد استفاده برای تالاب و منطقه حفاظت شده حله، جنگل حرای عسلویه و چشمه آب‌گرم میراحمد به‌ دست آمده است. منطقه حفاظت شده و تالاب حله یکی از مهم‌ترین مقاصد طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری بوشهر به ‌شمار می‌آید (ارزش‌های گردشگری). پس از تشکیل این تالاب، گیاهان بسیاری روئیده‌اند که به زیبایی و ارزشمند بودن این منطقه می‌افزایند و بسیاری از پرندگان مهاجر زمستان خود را در این تالاب می‌گذرانند (ارزش‌های اکولوژیکی، حفاظتی و زیبایی‌شناختی). این منطقه علاوه بر تامین زیستگاهی امن برای پناه پرندگان مهاجر و حیات وحش، نقش مهمی در تعدیل آب و هوا، تثبیت خاک و تولید علوفه دارد. همچنین مکان مناسبی برای علاقه‌مندان به طبیعت و مطالعات علمی است (ارزش‌های علمی/ آموزشی و ذاتی).نتیجه گیری پژوهش حاضر، در بخش اول، با استفاده از چهار روش مورد اشاره، سایت‌های میراث طبیعی و ژئومورفوسایت‌های استان بوشهر را ارزیابی کرد. ترکیب مدل‌های مذکور می‌تواند نتایج دقیق‌تر و عینی‌تری از ارزیابی معیارها و ارزش‌های زیرمعیار محوطه‌های میراث طبیعی بوشهر به ‌دست دهد. علاوه بر این، تصویر واضح‌تر و واقعی‌تر به ‌دست می‌آید که می‌تواند برای برنامه‌ریزی و بهبود فعالیت‌های بازدیدکنندگان در سایر ژئوسایت‌های کشور مفید باشد. با شناسایی ژئوسایت‌ها و محوطه‌های میراث طبیعی منطقه، هر یک از آن‌ها با استفاده از روش‌های پیش گفته، مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس رتبه‌بندی سایت‌های میراث طبیعی مبتنی بر ارزیابی هر سایت، سایت‌های برتر میراث طبیعی برای فعالیت‌های آموزشی و گردشگری، جنگل حرای عسلویه، پارک ملی نایبند، چشمه آب‌گرم میراحمد، آبشار فاریاب، گنبد نمکی جاشک، منطقه حفاظت شده مُند و منطقه گردشگری خاییز هستند. این سایت‌ها بیش‌ترین ظرفیت را برای توسعه گردشگری مبتنی بر زمین‌سایت/ میراث طبیعی دارا هستند.

quantitative assessment of geoheritage sites, new insight in ecotourism destination development planning (case study: bushehr township)

introduction according to the world heritage convention, natural heritage (nh) includes natural features that consider the landforms, geological and physiographic formations and features, natural sites or designated natural areas of outstanding universal value from the point of view of science, conservation or aesthic. examining the elements of nature and their zoning in terms of natural heritage beauty and geological heritage can enable optimal productivity of nature and ecosystem services, and the present research with this approach, seeks sustainable use of the natural heritage of bushehr province, southeast of iran. it is for the purposes of tourism and recreation at the regional and national level as well as transnationally. bushehr province has many relative advantages such as rich culture, natural gifts and unique tourist attractions and cultural heritage; using the benefits of all these ecosystem resources in the economic development programs of the province can play a big role in increasing growth indicators and reducing the unemployment rate. preparing the appropriate infrastructure for this tourism space and strengthening the tourism industry is one of the most important needs of the province in this field.materials and methods the research method is descriptive-analytical (quantitative) and field study to investigate the natural heritage potential of bushehr province using spatial data related to the research problem. the main goal of the current research is to quantitatively evaluate the land heritage sites of the southern coasts of the country, a new approach in development planning for the nature-based tourism destination in bushehr province. for the quantitative assessment of the natural heritage sites of the province, four methods of m-gam, fassoulas, comanescu and kubalíková have been used. these methods have been used because the kubalikova method emphasizes more on scientific features and the comanescu method uses several methods to evaluate geosites and emphasizes management, beauty, scientific, etc. fassoulas method also emphasizes more on protection aspects; in fact, the fassoulas method has been used to complete the comanescu method and to evaluate geosites in terms of all criteria. jam method is generally based on tourism and human values.results and discussion for the purpose of this study, 63 sites/ natural heritage or geographical heritage previously described in bushehr province were evaluated using gam/m-gam, kubalíková, fassoulas and comanescu methodology. the purpose of this stage of the current research was to compare the current situation and their geotourism potential and identify the most suitable sites for the initial development of geotourism in the province based on a combined method using the identification, listing and evaluation of geosites/land heritage. the highest values ​​of all the criteria were obtained in the four methods used for the wetland and protected area of ​​helle, asalouye mangrove forest and mira ahmad hot spring. the protected area of helle wetland is one of the most important destinations for nature tourism and bird watching in bushehr (tourism values). after the formation of this wetland, many plants have grown (ecological, conservation and aesthetic values). it is also a suitable place for those interested in nature and scientific studies (scientific/educational and intrinsic values). conclusion the present research, in the first part, evaluated the natural heritage sites and geomorphosites of bushehr province using the four mentioned methods. the combination of the mentioned models can give more accurate and objective results of evaluating the criteria and sub-criteria values ​​of bushehr’s natural heritage sites. in addition, a clearer and more realistic image is obtained, which can be useful for planning and improving visitor activities in other geosites in the country.