شواهد پالینولوژی جهت بازسازی اقلیم‌ دیرینه نهشته‌های تریاس بالایی، جنوب طبس، ایران مرکزی

مقدمه: مطالعات پالینولوژی محدودی بر روی سازند نایبند، به عنوان بخشی از نهشته‌های زغال‌دار تریاس بالایی ایران مرکزی انجام پذیرفته‌است. موسوی (mousavi, 2002) بر این باور است که اجتماع پالینولوژیکی سازند نایبند بیشترین شباهت را با افغانستان، آلمان، شمال آمریکا و شمال اروپا دارد. سیریلی و همکاران (cirilli et al, 2005) نشان دادند که گیاهان والد میوسپورها، از نوع گیاهان نواحی گرمسیر می‌باشند. صباغیان و همکاران (sabbaghiyan et al, 2015) در مطالعه رسوبات سازند نایبند در بلوک طبس بیان داشتند که مجموعه داینوسیست‌ها شباهت نزدیکی با گونه‌های گزارش شده از استرالیا، شمال‌غرب اروپا، آرکتیک کانادا و شمال ایران دارند. سجادی و همکاران (sajjadi et al, 2015) با مطالعه پالینولوژی سازند نایبند در جنوب شرق طبس، نتیجه گرفتند که فراوانی میوسپورهای منتسب به مخروطیان و سرخس‌ها، حکایت از یک آب و هوای گرم و مرطوب دارد. صباغیان و همکاران (sabbaghiyan et al, 2020) عضوهای بیدستان و حوض‌شیخ از سازند نایبند را مورد مطالعه قرار دادند و همراهی عناصر دریایی با عناصر خشکی را حاکی از یک محیط رسوبی کم عمق دانستند.مواد و روش ها: تعداد 62 نمونه از افق‌های سیلتستونی از مغزه‌های حفاری عضو قدیر در چاه اکتشافی شماره b948 واقع در معادن زغال‌سنگ پروده برداشت ‌گردید. برای جداسازی پالینومورف‌ها از رسوبات دربرگیرنده و تهیه اسلایدهای پالینولوژی از روش متداول (phipps and playford 1984) استفاده ‌شد. اسلایدهای تهیه‌شده توسط میکروسکوپ نوریleitz  مطالعه‌ و عکسبرداری گردیدند.نتایج و بحث: به منظور بازسازی آب و هوای دیرینه سازند نایبند (عضو قدیر) در جنوب‌ طبس، 62 نمونه از مغزه‌های حفاری چاه اکتشافی شمارهb 948، برداشت گردید. مجموعه پالینومورف‌های متنوع شامل 43 گونه اسپور (متعلق به 29 جنس) و 23 گونه پولن (متعلق به 19 جنس) گیاهان خشکی، سیست داینوفلاژله‌ها، آستر داخلی فرامینیفرها، اکریتارک و اسپور جلبک‌ها با حفظ‌شدگی متوسط تا خوب می باشد. بررسی گیاهان والد میوسپورها نشان می‌دهد که سرخس‌ها، سیکادوفیت‌ها، لیکوفیتا، مخروطیان، ژینکوفیت‌ها، پتریدواسپرموفیتا و بریوفیتا، پوشش گیاهی اطراف محیط رسوبی را تشکیل می‌دادند. حداکثر تنوع و فراوانی نسبی متعلق به میوسپورهای منتسب به سرخس‌ها (20 جنس و 64%) می‌باشد. این ویژگی معرّف غلبه آب و هوای گرم- نیمه گرم با رطوبت بالا در زمان تشکیل این نهشنه‌ها می‌باشد.نتیجه گیری: جهت بازسازی آب و هوای دیرینه براساس مدل گروه‌های اسپورومورفی، فراوانی نسبی چهار گروه اصلی گیاهی (رطوبت دوست، خشکی دوست، گرما دوست، سرما دوست) محاسبه و مطالعه اقلیم دیرینه به واسطه الگوی فراوانی نسبی پالینومورف‌های drier/wetter  و warmer/cooler تعیین گردید. نتایج حاصل از این محاسبات شرایط اقلیمی گرم- نیمه گرم با رطوبت بالا را تایید می‌نماید. همچنین موقعیت جغرافیای دیرینه ایران در زمان تریاس پسین در حاشیه فعال جنوبی اوراسیا (پلیت توران) نیز این نتیجه گیری را تائید می نماید.

palynological evidences to reconstruct the paleoclimate of upper triassic deposits, south tabas, central iran

introduction: very few palynological studies have been conducted on the nayband formation, as a part of the upper triassic coal deposits of central iran. mousavi, 2002 (seen in aghanabati 2004, pp. 209-210) considered the abundance and diversity of marine palynomorphs compared to terrestrial types indicate the shallow sea environment for nayband formation. cirilli et al., 2005 attributed the nayband formation palynofloras to tropical plants such as bennettitales, matoniaceae, and marattiaceae accompanied by characteristic forms of the siberian province. sabbaghiyan et al., 2015 examined the palynology of the nayband formation, tabas block. they believed the associated marine palynomorphs (dinocysts), accompanied by spores indicate a nearshore depositional environment for the late triassic deposits. sajjadi et al., 2015 studied the palynology of the nayband formation, kamar macheh kuh, southeastern tabas. they concluded that the abundance of ferns and coniferophytes in parent flora implies that the host strata accumulated under a moist warm climate with progressively decreasing temperatures during late triassic. sabbaghiyan et al., 2020 investigated the palynology of the upper triassic bidestan and howz-e-sheikh members in tabas block. they believed that co-occurrence of marine elements (dinoflagellate cysts, bivalves, corals, and gastropods) with terrestrial elements (spores and pollen) shows a shallow marine depositional environment for the nayband formation.materials and methods: a total of 62 samples were collected from the nayband formation (qadir member), at exploratory well no. 948b. all samples were prepared following standard palynological processing procedures (phipps playford, 1984), including hcl (10-50%) and hf (40%) utilized for the dissolution of carbonates and silicates, respectively. then the residues were saturated with zncl2 solution (specific gravity 1.9 g/ml) for density separation. all the residues were sieved with a 20 μm mesh sieve previous to making strew slides. three slides for each preparation were examined by a transmitted light microscope.results and discussion: to reconstruct the paleoclimate of the nayband formation (qadir member) in the south of tabas, 62 samples were collected from exploration well no. 948b for palynological investigations. the assemblage of diverse palynomorphs includes spores and pollen of land plants, dinoflagellate cysts, foraminiferal test linings, acritarchs, and algal spores with moderate to good preservation. the parent plants of existing miospores show that the diversity and abundance of ferns is 64%, cycadophytes 16%, lycophyta 9%, conifers 4%, gynophytes 4%, pteridospermophyta 2% and bryophyta 1%. the maximum diversity and relative abundance belong to miospores attributed to ferns (64%), which indicates the predominance of warm to semi-warm climate with high humidity at that time of deposition. based on the model of sporomorph ecogroups, miospores typifying all six plant communities are present in the studied strata, but the highest frequency is related to the lowlands segs. to reconstruct the paleoclimate variation, the large quantity percentage of four main plant groups (hydrophilic, xerophilic, thermophilic, psychrophilic) was calculated and the paleoclimate study was determined by the pattern of relative abundance of drier/wetter and warmer/cooler elements. the consequences of these calculations approve the warm to semi-warm climate with high humidity conditions. also, the paleogeographic position of iran during the late triassic in the southern active margin of eurasia (turan plate) is another confirmation of this type of climate.conclusion: diverse palynomorphs with high abundance including spores, pollen, dinoflagellate cysts, foraminiferal test linings, acritarchs, and algal spores with moderate to good preservation are present in the studied material. inferred natural relationships of the nayband sporae dispersae imply derivation from a diverse parental flora such as ferns, conifers, lycophyta, cycadophytes, gynophytes, pteridospermophyta, and bryophyte. ferns have relative abundance and maximum diversity in the composition of the vegetation around the sedimentary environment. it implies that the host strata accumulated under moist warm to semi-warm climates. in addition to, the high ratio of warmer/cooler, wetter/drier palynomorphs and the palaeogeographic position of iran during the late triassic in the southern active margin of eurasia (turan plate) and the location of iran at a latitude of about 35°n, all confirm the above results that hot and humid climate prevails.