بررسی تغییرات دمایی، رطوبتی و شواهد یخچالی در پلئیستوسن پایانی (مطالعه موردی: دره کونه گورگ، شمال غربی پیرانشهر)

مقدمه: بررسی ژئومورفولوژی یخچال ها و تغییرات شرایط اقلیمی گذشته آنها  از مباحث عمده قلمروهای کوهستانی می باشد. این پژوهش به بررسی شواهد یخچالی در اقلیم گذشته دره کونه گورگ در شمال غربی پیرانشهر با استفاده از مشاهدات میدانی و کارهای آزمایشگاهی و بازسازی دما و بارش انجام شده است. همچنین شناسایی توالی تراس های جدید و قدیم این منطقه و مقایسه و مطابقت آن‌ها با تراس های رودخانه زیوکه شاخه اصلی رودخانه زاب کوچک نیز مورد بررسی قرار گرفته است.مواد و روش ها: داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل، نقشه های توپوگرافی، تصاویر لندست 8، داده های اقلیمی مشاهدات میدانی و نمونه برداری بوده است. محدوده مورد مطالعه و داده های ارتفاعی از نقشه های توپوگرافی  1:50000 و طی بازدیدهای مکرر با gps اندازه گیری و استخراج شده است. مراحل کار شامل بازدید میدانی، برداشت نمونه های رسوب از دره کونه گورگ و عکس‌برداری از آن‌ها، برداشت نمونه های سنگ، تکمیل اطلاعات میدانی و شواهد فعالیت یخچال ها در کواترنر بوده است. بحث و نتایج: نتایج حاصله از روش پورتر، برف مرز منطقه 2563.6 متر و با روش بیش ترین ارتفاع یخرفت جانبی ارتفاع 2571 متر می باشد. آنومالی دمایی و بارش به ترتیب 6.45 درجه سانتی گراد و 233.8 میلی متر مشخص شده است. آزمایشxrd  نشان داد که در نمونه سطحی بیشترین مقدار را کانی های کلریت و الیت و در نمونه عمقی کانی کائولن فراوانی بیشتری دارد. شواهد یخچالی شامل مورن های کناری تا ارتفاع 2272 متری کشیده شده اند. یخرفت ها به شکل پادگانه های جدید که احتمالا مربوط به دوره وورم هستند در هر دو طرف دره و در ارتفاع پایین تر و تراس های قدیمی در ارتفاع بالاتر (2606 متری) قرار دارند و با کف دره 60 تا 80 متر اختلاف ارتفاع دارند. دره شمالی منطقه تا ارتفاع 2720 متری و دره جنوبی تا ارتفاع 2686 متری امتداد داشته و حالت u شکل خود را تا حدودی حفظ کرده است. از ویژگی های اصلی سیرک های کونه گورگ، حالت وانی شکل و کشیده آن‌ می باشد. سه پادگانه آبرفتی در حاشیه رودخانه شناسایی شده است.نتیجه‌گیری: به طور کلی شواهد و آثار یخچالی مربوط به اقلیم دیرینه در منطقه مطالعاتی نشان دهنده این است که منطقه مورد مطالعه در اواخر پلئیستوسن و حتی در هولوسن تحت تاثیر عملکرد یخچال بوده است. بقایای پادگانه ها و توده های یخرفتی در ارتفاعات پایین تر از سیرک های یخچالی سه مقطع برشی تغییر شیب را نشان می دهد که در برخی دامنه ها به صورت توده های یخرفتی سیمان شده در میان انبوهی از یخرفت های جدید، برونزد دارد. آزمایش دانه بندی و xrd از نمونه های رسوب یخچالی در کنار بازسازی دما و بارش گویای تغییرات افزایش بارش و کاهشی دما گذشته نسبت به زمان حال است.

investigation of temperature, humidity changes and glacial evidence in the late pleistocene (case study: kona goorg valley, northwest of piranshahr)

introduction: investigating the geomorphology of glaciers and the changes in their past climatic conditions is one of the major topics of mountainous territories. this research has been done to investigate the evidence of glaciers in the past climate of kona goorg valley in the northwest of piranshahr by using field observations and laboratory work and reconstruction of temperature and precipitation. also, the identification of the sequence of new and old terraces in this area and their comparison and correspondence with the terraces of the zevka river, the main branch of the little zab river, have also been investigated.materials and methods: the data used in this research included topographic maps, landsat 8 images, climatic data, field observations and sampling. the studied area and elevation data were measured and extracted from 1:50000 topographic maps and during repeated visits with gps. the stages study were include of field operations, sediment samples from the kona goorg valley and photographed, collection of rock samples, completion of field data and evidence of glacier activity in the quaternary.results and discussion: the results obtained by porter’s method, the snow-boundary area of the region is 2563.6 meters, and with the method of the maximum height of lateral moraine, the height is 2571 meters. the temperature and precipitation anomalies are 6.45 degrees celsius and 233.8 mm, respectively. xrd test showed that chlorite and illite minerals are the most abundant in the surface sample and kaolin mineral is more abundant in the deep sample. glacial evidences include the side moraines are stretched up to a height of 2272 meters. the glaciers in the form of new terraces, which are probably related to the wurm period, are located on both sides of the valley at a lower altitude, and the old terraces are located at a higher altitude (2606 meters) with a difference of 60 to 80 meters from the valley floor. the northern valley of the region extends to a height of 2720 meters and the southern valley to a height of 2686 meters and has preserved its u-shaped shape to some extent. one of the main property of kona goorg cirques is its elongated shape. three alluvial terraces have been identified on the edge of the river.conclusion: in general, evidences and effects of glaciers related to paleoclimate in the study area show that the study area was affected by glacier activity in the late pleistocene and even in the holocene. the remains of terraces and glacial drifts at lower altitudes than the glacier cirques show three cross-sections of slope change, which in some slopes are cemented glacial deposites in the middle of piles of new moraine, it has an exterior. the granulation and xrd test of the glacial sediment samples together with the reconstruction of temperature and precipitation is indicative an increase in precipitation and a decrease in temperature in the past compared to the present.