آسیب‌‌شناسی کالبدی - اجتماعی بافت تاریخی تهران با رویکرد تاب‌آوری

فرسودگی ناشی از گذر سالیان دراز و تهدیدهای طبیعی و انسانی دیرین و نوظهور، بافت تاریخی شهرها و ارزش های بی همتای آنها را در معرض آسیب های جبران ناپذیر قرار داده است. هدف این مقاله بررسی عوامل آسیب به بافت تاریخی شهر تهران است. بافت تاریخی تهران که با  عنوان محدوده حصار ناصری شناخته می شود، مساحتی در حدود 1500 هکتار داشته و مشتمل بر 21 محله شامل تمامی منطقه 12 شهرداری و بخشی از منطقه 11 است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، داده ها از شیپ فایل های بلوک های جمعیتی سرشماری سال 1395، کاربری اراضی، بافت فرسوده و پهنه های خطر زلزله و همچنین از نمونه آماری خبرگان و نمونه آماری شهروندان به دست آمده اند. آسیب پذیری با 22 شاخص ابتدا به صورت کیفی و با استفاده از پارامترهای آمار توصیفی، تحلیل شده و سپس با هم مقیاس سازی داده ها، نقشه آسیب پذیری در سیستم اطلاعات جغرافیایی ترسیم شده و با استفاده از اطلاعات جداول توصیفی مربوط و محاسبات آماری، تحلیل انجام گردیده است. یافته های تحقیق بر سطح متوسط آسیب پذیری دلالت دارند. چهار محله از بافت تاریخی که بیشترین و مهم ترین آثار تاریخی و میراثی را در خود جای داده اند، در ردیف آسیب پذیرترین محلات هستند. محلات مرکزی که قدمت بیشتری داشته و منطبق بر بخش مرکز تجارت تهران و مراکز راهبردی سیاسی – حکومتی و اقتصادی ملی هستند، آسیب پذیرتر از محلات پیرامون نمایان شده اند. با توجه به اینکه کمترین آسیب به آثار میراث فرهنگی و بافت تاریخی، غیرقابل جبران است، کوچکترین آسیب نیز بایستی جدی تلقی گردیده و در مصون سازی از آن اقدام گردد. تعدیل نقش تجاری و بازساماندهی مراکز راهبردی در کنار زمینه سازی برای بازگشت کارکرد سکونت در این زمینه پیشنهاد می گردد.

physical-social pathology of tehran historical fabric viewed from a resilience approach

introduction historical fabric generally refers to the part of a city in which most of the structure remain but the elements, components and spaces have changed. in iranian cities, historical fabric refer to the part of urban fabric that have been formed before 1920s.  preserving these areas plays an important role in societies’ awareness of the past and cultural values, and can evoke national pride, a sense of identity and a sense of belonging in citizens. this precious human heritage has been exposed to various damages over time and many of them have been destroyed. although the emergence of tehran as a city in iran does not take long, but during these two and a half centuries, many precious buildings have emerged under the influence of the ancient culture of iran and the glory of islamic-iranian architecture and urban planning. due to the irrationality of irrational urban plans, lack of protection and maintenance against events and renovations and buildings renovation or due to inappropriate interventions and restorations, an important part of tehran heritages has been deteriorated. this paper aimed to investigate the factors threatened tehran historical fabric materials and methods this is a descriptive-analytical research. the data are in three categories. the first category of data taken from documentary sources such as gis data set of 2016 iranian public census of population and housing, tehran’s land use, and tehran worn-our fabric. the second category including survey data from the research project of neighborhood sustainable development document of tehran, and the third is the evaluation was conducted by 15 experts.  in order to describe and compare the data, survey data were converted to percentage scale. the first and third category data were also were matched with the second category data according to the expert’s opinion. then resilience map of the neighborhoods has been drawn and analyzed using gis tools.  the study area is the historical fabric of tehran, which is known as the nasiri fence area. it has an area of about 1,500 hectares and was once enclosed in an octagonal wall was built in 1905. this area currently includes 21 neighborhoods.