تاثیر فرسایش خندقی بر رطوبت خاک در دو کاربری مرتع و زراعت دیم رها شده در زمین های لسی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کال شور استان گلستان)

سابقه و هدف : افزایش خشکی خاک دامنه ها و زمین های اطراف خندق سبب تشدید فرسایش خندقی می شود که درنهایت محیط را به سمت بیابانی شدن سوق می دهد. مقدار رطوبت خاک در عمق ها و موقعیت های گوناگون زمین هایاطراف خندق و در کاربری های گوناگون متاثر از فرسایش خندقی متفاوت است . این امر برای پایداری اکوسیستم درمناطق خشک و نیمه خشک اه میت به سزایی دارد . بنابراین درک رفتار رطوبتی خاک در مواقع خشک و بحرانی سالجهت ارایه پیشنهادهای مدیریتی بر پایه حفاظت زیستی و احیای پوشش گیاهی زمین های اطراف خندق، ضروریاست. هدف این پژوهش، تجزیه و تحلیل تغییرات رطوبت خاک زمین های لسی اطراف خندق با افزایش فاصله ازخندق طی فصل خشک و بحرانی سال و مقایسه آن در کاربری های زمین غالب موجود در منطقه می باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش یک خندق شاخص در کاربری زراعت دیم رها شده و یک خندق شاخص دیگر درکاربری مرتع انتخاب شدند . در تعیین خندق شاخص، خندق هایی با ویژگی های عمومی مشابه با سایر خندق هایموجود در حوزه (از نظر عمق، عرض، طول، شیب محل تشکیل، مساحت حوزه آبخیز بالادست، پوشش گیاهیاطراف و شکل عمومی ) انتخاب گردید . برای هر خندق، نمونه های خاک از قسمت های پیشانی خندق، 50 درصدطول خندق و انتهای خندق، در محل های دیواره و به فاصله های 200 و 500 سانتی متری از لبه خندق و از دو عمق30 سانتی متر) در فصل تابستان (از تیر ماه تا شهریور ماه 1391 در - 0 سانتی متر) و زیرسطحی خاک ( 100 - سطحی ( 30فواصل زمانی 15 روزه) با 3 تکرار برداشته شدند و مقدار رطوبت آن ها تعیین گردیدند.نتایج: نتا یج تجزیه و تحلیل آماری نشان دادند که مقدار رطوبت خاک سطحی با فاصله از لبه خندق ( فاصله حدود2 متر از خندق) واقع در کاربری مرتع افزایش می یابد. همچنین در فواصل دورتر مقدار رطوبت خاک سطحی تغییراتچندانی ندارد و تقریباً ثابت است . به عبارت دیگر مقدار تبخیر رطو بت خاک تحت تاثیر دیواره و سطوح ریزشی خندقدر فواصل کم تر از 2 متر از خندق رخ داده است . در کاربری زراعت دیم رها شده نیز مقدار رطوبت خاک سطحیاطراف خندق با فاصله از خندق افزایش یافته است . اما شیب این تغییر نسبت به کاربری مرتع کم تر است . مقداررطوبت خاک زیرسط حی اطراف خندق واقع در کاربری زراعت دیم رها شده در فواصل نزدیک دیواره خندق نسبتبه فواصل دورتر کم تر مشاهده شده است. این روند کاهشی رطوبت در مقایسه با کاربری مرتع چندان چشم گیر نبود نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش می توان بیان کرد که خندق ها به صور ت جدی موجب تشدید هدررفترطوبت خاک دامنه های اطراف خود می شوند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که پوشش مرتعی اراضی لسی نقشموثری در جلوگیری از تبخیر رطوبت خاک ناشی از فرسایش خندقی دارد.