تشکیل و تحول خاک های تشکیل شده بر روی رسوبات کواترنر در بخشی از دشت ارومیه

سابقه و هدف: امروزه در کشورهای در حال توسعه هم چون ایران، انواع پروژه های مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعیدر حال اجرا است و نقطه مشترک همه این طرح ها و پروژه ها، بستر کواترنری آن هاست. رسوبات کواترنر بخش عمدهعرصه های کشاورزی و منابع طبیعی منطقه ار ومیه را به خود اختصاص داده اند. جهت بهره برداری بهینه از این اراضی،چگونگی تشکیل، شناخت خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کانی شناسی این خاک ها ضروری است.مواد و ر وش ها: این مطالعه در رسوبات کواترنر دشت ارومیه در استان آزربایجان غربی انجام گرفت . منطقه موردمطالعه بر روی رسوبات کواترنر قرار گرفته و از نظر فیزیوگرافی بخشی از یک دشت آبرفتی رودخانه ای است که باشیب ملایم به طرف دریاچه واقع شده است . میانگین بارندگی و درج ه حرارت سالیانه این منطقه به ترتیب10 درجه سانتی گراد و رژیم های رطوبتی و حرارتی آن نیز به ترتیب زریک خشک و مزیک / 345 میلی متر و 83می باشند. در این مطالعه 8 خاکرخ در خاک های تشکیل شده بر رسوبات کواترنر شمال شرق ارومیه حفر و بر اساسروش های استاندارد تشریح و رده بندی شدند و خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کانی شناسی آن ها بر اساس روش هایاستاندارد تعیین گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که این خاک ها به علت فرآیندهای متوالی فرسایش و رسوبگذاری دارای ضخامت و تحولکمی می باشند که منجربه رده بندی این خاک ها در رده های ما لی سول و اینسپتی سول شده است . توالی فرآیندهایفرسایش- رسوبگذاری و خاکسازی در دوره های اقلیمی متوالی مرطوب و خشک منجر به تشکیل توالی افق هایکلسیک و لایه های رسوبی در اعماق زیاد تا عمق 300 سانتی متری این خاکرخ ها شده است و این افق های مدفوناحتمالاً بیانگر تغییرات اقلیمی در طول کواترنر هستند که در خلال نوسانات اقلیمی در دوره های مرطوب، انحلال وجابجایی کربنات و در دوره های خشکی، رسوب و تجمع کربنات رخ داده است . بافت خاک ها از بافت سبک تاسنگین متغیر بود و در اغلب خاکرخ ها میزان رس با عمق روند افزایشی نشان داد . میزان کربن آلی خاکها در مجموعکم بود و با عمق کاهش نشان د اد. ظرفیت تبادل کاتیونی خاک های مورد مطالعه ارتباط بسیار روشنی با مقدار رس وکربن آلی خاک و نوع کانی شناسی رس نشان داد . نتایج کانی شناسی رس نشان داد که کانی های غالب این منطقهعمدتاً اسمکتایت، کایولینایت، ایلایت، کلرایت و ورمیکولایت میباشند. ایلایت، کلرایت و کایولینایت منشا موروثی وورمی کولایت منشا پدوژنیک داش تند. همچنین کانی اسمکتایت دارای هر سه منشا، موروثی، نوتشکیلی و تغییر شکل بود و فراوانی آن با عمق افزایش یافت . منشا اسمکتایت در افقهای مدفون به تغییر شکل ایلایت نسبت داده شد و باتوجه به لزوم شرایط رطوبتی نسبتاً زیاد برای هوادیدگی ایلایت، وقوع این فر آیند به اقلیم مرطوب تر گذشته نسبتداده شد.نتیجه گیری: بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کانیشناسی خاک های تشکیل شده بر روی رسوبات کواترنر ارومیهنشان داد که فرآیندهای متوالی فرسایش- رسوبگذاری و خاکسازی در این منطقه رخ دادهاند و شرایط اقلیمی منطقه درطول کواترنر تغییر یافته است.