پیامد کاربرد کودهای آلی گیاهی بر بخش‌های شیمیایی و زیستی کربن آلی خاک

یک راه برای بهبود دادن ویژگی‌های زیستی، شیمیایی و فیزیکی خاک و نگهداشت کربن در خاک، افزایش درون‌داد کربن آلی از راه برگرداندن مانده‌های گیاهی و کودهای جانوری است. نمونه‌های خاک برداشت شده از لایه 30-0 سانتی‌متر یک زمین کشاورزی با مانده‌های یونجه، گندم و خاک اره آسیاب شده (2 میلی‌متر) در نسبت 20 گرم کود در 1 کیلوگرم وزن خشک خاک تیمار شد و در دمای آزمایشگاه و رطوبت گنجایش مزرعه‌ای برای 120 روز نگهداری شد. پس از گذشت 1، 20، 60 و 120 روز از آغاز آزمایش، زیرنمونه‌هایی از هر نمونه خاک برای بررسی‌ها برداشت شدند. آزمایش با یک طرح کاملاً تصادفی در چارچوب فاکتوریل با فاکتورها مانده گیاهی و گذشت زمان و در 3 تکرار انجام شد. کربن زیتوده ریزجانداران خاک در همه تیمارها در برابر شاهد، افزایش یافت و در زمان 20 روز به بیش‌ترین اندازه خود در تیمار کاه یونجه (472/0 گرم بر کیلوگرم) و در تیمار کاه گندم (372/0 گرم بر کیلوگرم) رسید. ولی کربن زیتوده در تیمار خاک اره به گونه آهسته و پیوسته‌ای با زمان افزایش یافت. کاربرد مانده‌های گیاهی به‌ویژه کاه یونجه و کاه گندم در خاک، بخش‌های کربن محلول در آب سرد و گرم را به اندازه چشم‌گیری افزایش داد. این بخش‌ها در روزهای نخست آزمایش در تیمار کاه یونجه به‌ترتیب 75/1 و 15/7 گرم بر کیلوگرم و در تیمار کاه گندم به‌ترتیب 13/1 و 40/4 گرم بر کیلوگرم خاک بودند که به اندازه چشم‌گیری بیش‌تر از آن‌ها در تیمار خاک اره (به‌ترتیب 07/1 و 92/2 گرم بر کیلوگرم) هستند. اگرچه فولویک اسید عصاره‌گیری شده در روزهای نخست انکوباسیون خاک در تیمارهای کاه یونجه و کاه گندم به اندازه چشم‌گیری بیش‌تر از خاک تیمار نشده بود ولی در روز‌های پایانی ناهمانندی آن‌ها با خاک تیمار نشده چشم‌گیر نبود. کربن آلی بخش هیومیک اسید تنها در خاک‌های تیمار شده با کاه یونجه بیش از آن در خاک بدون مانده گیاهی بود که در این تیمار پس از 120 روز به بیش‌ترین اندازه خود رسید (04/5 گرم بر کیلوگرم). بررسی روندهای دگرگونی و همبستگی‌های میان بخش‌های شیمیایی و زیستی کربن آلی خاک نشان داد که بخش محلول در باز و اسید (فولویک اسید) و نیز کربن آلی بخش محلول در آب سرد و گرم همبستگی و هم‌زمانی ویژه‌ای با کربن آلی زیتوده ریزجانداران دارند.