ارتباط پایداری خاکدانه با مقدار کربن، نیتروژن، کربوهیدرات و کربنات کلسیم در خاک های هیستوسول

خاک‌های هیستوسول به‌دلیل حضور مقادیر بالای ماده آلی دارای حاشیه مویینگی نازک هستند که سبب ایجاد ساختمان قوی در خاک می‌شود. ساختمان خاک در قالب درجه پایداری خاکدانه‌ها که یکی از ویژگی‌های موثر در تولید محصول است، بیان می‌گردد. هدف از این پژوهش بررسی توزیع کربن آلی، نیتروژن کل، کربوهیدرات و کربنات کلسیم در اندازه‌های مختلف خاکدانه و بررسی نقش این ترکیبات بر پایداری خاکدانه در دو نوع خاک هیستوسول بود. برای این منظور در هر منطقه 3 نیمرخ خاک حفر (صفر تا 120 سانتی‌متر، با فواصل مساوی 20 سانتی‌متری) و نمونه‌برداری انجام شد. نتایج نشان داد در دو نوع خاک هیستوسول در تمامی عمق‌ها، خاکدانه‌های بزرگ‌تر دارای کربن آلی، نیتروژن کل و کربوهیدرات بیش‌تری نسبت به خاکدانه‌های کوچک‌تر بودند در حالی‌که خاکدانه‌های کوچک‌تر دارای کربنات کلسیم بیش‌تری بودند. مطالعه نقش مستقل ویژگی‌های مورد مطالعه بر پایداری خاکدانه در دو نوع خاک نشان‌دهنده نقش مثبت کربن آلی (48/0=r، 25/0=r؛ 01/0=p)، نیتروژن کل (62/0=r، 44/0=r؛ 01/0=p) و کربوهیدرات (51/0=r، 01/0=p؛ 23/0=r، 05/0=p انحلال‌پذیر در آب داغ؛ 52/0=r، 63/0=r؛ 01/0=p انحلال‌پذیر در اسید رقیق) و نقش منفی کربنات کلسیم (79/0- =r، 01/0=p؛ 23/0- =r، 05/0=p) در پایداری ساختمان خاک بود. بررسی ضرایب همبستگی پیرسون در اندازه‌های مختلف خاکدانه نتایج متفاوتی در رابطه با نقش این ترکیبات دربرداشت. اهمیّت نسبی هر یک از ویژگی‌های مورد مطالعه در ارتباط با دیگر ویژگی‌ها بر پایداری ساختمان خاک نشان دهنده اثر مثبت نیتروژن کل در هر دو نوع خاک، اثر مثبت کربوهیدرات انحلال‌پذیر در اسید رقیق در خاک شهرکرد و اثر منفی دیگر ویژگی‌ها در دو نوع خاک بود.واژه‌های کلیدی: پایداری خاکدانه، ماده آلی خاک، کربوهیدرات، کربنات کلسیم، هیستوسول