اثر لجن فاضلاب و زیولیت بر عملکرد و کیفیت برگ کنگر‌فرنگی (Cynara scolymus L.)

کنگرفرنگی به‌دلیل نقشی که در کاهش کلسترول و قند خون دارد و نیز به‎دلیل توان آنتی‎اکسیدانی بالا مورد کشت و بهره‌برداری قرار می‎گیرد. اهمیّت تغذیه گیاهان از یک طرف و آلودگی‏های زیست‌محیطی ناشی از مصرف بی‏رویه کود‏های شیمیایی از طرف دیگر، توجه بشر را به کشاورزی پاک معطوف کرده است. در صورت برطرف کردن محدودیت‌ها از جمله عناصر سنگین و آلودگی میکروبی، رسوبات تصفیه خانه‏های فاضلاب شهری به‌عنوان منابع قوی و غنی مواد معدنی و آلی جهت تغذیه گیاه قابل استفاده خواهند بود. در این پژوهش سعی شده تا ضمن مطالعه اثر تغذیه‏ای لجن از زیولیت به‌عنوان جاذب عناصر سنگین استفاده شود. آزمایش در شرایط گلخانه با دو تیمار لجن فاضلاب (0، 15، 20 و 25 درصد وزنی) و زیولیت (0، 5، 10 و 15 درصد وزنی) در چهار تکرار به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که کاربرد لجن فاضلاب موجب افزایش عملکرد بیومس و همچنین برخی از شاخص‏های مهم کیفی برگ از جمله اسید‌کلروجنیک و ترکیبات فنلی آن شده‏ است. در مقابل، تولید اسیدکافییک و محتوی فلاونوییدی را کاهش داد. زیولیت بر هیچکدام از شاخص‏های اندازه‌گیری شده تفاوت معنی‏داری ایجاد نکرد. میزان جذب سرب در اندام هوایی و همچنین کادمیم در ریشه تحت تاثیر سطوح مختلف لجن متفاوت بود. همچنین افزودن زیولیت سبب کاهش معنی دار سرب و کادمیم موجود در ریشه گیاه شد، به‏نحوی‏که کمترین میزان سرب و کادمیم جذب شده در ریشه در تیمار با سطح 10 درصد زیولیت مشاهده گردید. در نهایت براساس یافته‏های این پژوهش می‏توان بیان نمود که مشروط به رفع محدودیت‏های ذکر شده استفاده از لجن در تغذیه کنگر‏فرنگی به‌دلیل افزایش عملکرد کمی و کیفی مشاهده شده، توصیه می‏شود. همچنین نتایج بیانگر این مطلب است که استفاده از زیولیت به‌همراه لجن فاضلاب می‏تواند در غیرپویاسازی عناصر سنگین از جمله سرب و کادمیم در کنگرفرنگی موثر باشد. واژه‌های کلیدی: کنگرفرنگی، زیولیت، لجن فاضلاب، متابولیت‎های ثانویه