بررسی شاخص‌های بیوفیزیکی ارزیابی تخریب سرزمین: تفسیر دو دیدگاه متخصصان بوم‌شناسی و بهره‌برداران مراتع

تخریب سرزمین و به‌ویژه مراتع نه تنها تهدیدی برای سلامت اکولوژیک مراتع است، بلکه می‌تواند کاهش کمیت یا کیفیت خاک این اکوسیستم و پوشش گیاهی در دسترس دام را نیز در پی داشته باشد. عموماً شاخص‌های تخریب زمین برای هدف مدیریت اراضی تعیین، انتخاب و ارزشیابی شده و به‌وسیله پژوهشگران به‌کار برده می‌شوند. از طرفی جوامع شبانی معمولاً اطلاعات جامعی از محیط مرتعی خود دارند اما تنها تعداد انگشت‌شماری از مطالعات، شبانکاره‌ها را در ارزیابی‌های حقیقی و تفسیر تغییر چشم‌انداز دخالت داده است. در این پژوهش در دو محدوده شرق و جنوب پارک ملی گلستان (داخل و خارج پارک)، انتخاب و ارزیابی شاخص‌های پدیده تخریب به دو روش بررسی شد؛ یکی با استفاده از روش دانشگاهی یا بیوفیزیکی و دیگری با کمک دانش بومی. به‌منظور مقایسه مقادیر و نمرات شاخص‌ها در داخل و خارج از پارک و تعیین شاخص‌های حساس به پدیده تخریب مرتع از آزمون t-test استفاده شد. نتایج به‌دست آمده از مقایسه اندازه‌گیری‌های متخصصان و دانش بومی نشان داد که در مرتع نیمه‌استپی دشت سه شاخص تولید سالانه، پوشش لاش‌برگی و خاک لخت از هر دو دیدگاه متخصصان مرتع و دانش بومی اختلاف معنی‌داری در مقایسه داخل و خارج پارک داشتند و در مرتع استپی میرزابایلو کل پوشش گیاهی، پوشش لاش‌برگی، گیاهان مهاجم و سمی و همچنین خاک لخت شاخص‌های منتخب مشترک روش دانشگاهی و دانش بومی بود که در داخل و خارج پارک به‌طور معنی‌داری اختلاف داشتند و از نظر هر دو روش ارزیابی تخریب مرتع شاخص‌های حساسی بودند.