اثر پوشش‌های جنگل طبیعی، جنگل‌کاری و مرتعی بر مشخصه‌های آلی و معدنی خاک

سابقه و هدف: افزایش جمعیت و نیازهای رو به رشد آن، منجر به تنش‌های زیادی در رویشگاه‌های جنگلی شده است و به عنوان یک عامل اصلی در تخریب رویشگاه‌های جنگلی و تغییر کاربری اراضی مطرح می‌شود. پوشش‌های مختلف اراضی اثرات قابل توجهی بر پویایی خواص خاک دارند. تغییر کاربری اراضی به واسطه تخریب پوشش‌های گیاهی اثرات منفی بر روی مشخصه‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک دارد. گزارش‌های اندکی از بررسی کیفیت خاک در کاربری‌های مختلف اراضی مشاهده می‌شود. با این حال، پژوهش حاضر با هدف مطالعه اثر کاربری‌های مختلف اراضی بر ویژگی‌های لایه آلی و معدنی خاک در منطقه عباس آباد استان مازندران انجام شد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش، مشخصه‌های مختلف خاک در هر یک از رویشگاه‌های جنگل طبیعی ممرز انجیلی، جنگل‌کاری خالص توسکا، جنگل‌کاری خالص پلت، جنگل‌کاری آمیخته و پوشش مرتعی در منطقه عباس آباد استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی اثرات پوشش‌های اراضی بر مشخصه‌های مختلف لایه‌های آلی و معدنی خاک، پس از بررسی‌های اولیه و بازدید‌های میدانی، بخش‌هایی از اراضی فوق‌الذکر انتخاب شد که به صورت پیوسته با هم بوده و حداقل اختلاف ارتفاع از سطح دریا، حداقل تغییر درصد و جهت شیب در آن‌ها مشاهده شد. سپس در هر یک از رویشگاه‌ها سه قطعه یک هکتاری (100×100) با فواصل حداقل 600 متر انتخاب شد. در هر یک از قطعات، تعداد 4 نمونه از لایه آلی (لاشبرگ یا لاشه‌ریزه سطح زمین) و معدنی خاک (سطح 30 × 30 سانتی‌متر تا عمق 10 سانتی‌متری) برداشت و در مجموع از هر یک از رویشگاه‌های مورد مطالعه تعداد 12 نمونه لایه آلی و 12 نمونه خاک جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه منتقل شد. یک بخش از نمونه‌های خاک جهت انجام آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی، پس از خشک شدن از الک 2 میلی‌متری عبور داده ‌شده و بخش دوم نمونه‌ها برای انجام آزمایش‌های زیستی تا زمان آزمایش در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگهداری شد. به طور کلی برای انجام آزمایش‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک از روش‌های استاندارد خاک استفاده گردید.یافته‌ها: نتایج حاکی از آن ‌است که مقادیر بالای نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم باعث بهبود ویژگی‌های حاصل‌خیزی خاک، مشخصه‌های فیزیکی و شیمیایی فعالیت میکروبی و آنزیمی، جمعیت کرم‌های خاکی، جمعیت موجودات خاکزی تحت جنگل طبیعی و جنگل‌کاری آمیخته شده است. این در حالی است که رویشگاه‌های مرتعی، جنگل‌کاری خالص پلت و جنگل‌کاری خالص توسکا با تولید مواد آلی محتوای کربن و نسبت کربن به نیتروژن بالاتر، منجر به کاهش تجزیه موادآلی (ضخامت بیشتر لایه لاشبرگی) و در نتیجه کاهش مشخصه‌های مذکور در لایه معدنی خاک شدند. همچنین پوشش جنگل طبیعی دارای مقادیر بالاتری از آمونیوم و نیترات نسبت به سایر کاربری‌ها بود. علاوه بر این، خاک جنگل طبیعی به ‌دلیل وجود بقایای گیاهی و همچنین بیشتر بودن میزان نیتروژن و کمتر بودن نسبت کربن به نیتروژن خاک در تغییر شکل نیتروژن اثرگذارتر می‌باشد.نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت که پوشش جنگل طبیعی در حفظ خاک و کیفیت آن نقش برجسته‌ای دارد. در همین راستا، حفاظت از پوشش جنگل طبیعی باید مورد توجه قرار گیرد. ضمن اینکه در مناطق تخریب یافته می‌توان از پوشش‌های درختی با ترکیب آمیختگی برای احیای اکوسیستم‌های طبیعی، بهبود حاصل‌خیزی و چرخه عناصر غذایی خاک استفاده کرد.

the effect of natural forest cover, afforestation and pasture on soil organic and mineral characteristics

background and objectives: the increasing demands of a growing population have led to significant pressures on forest habitats, resulting in degradation and land use change. land cover changes can profoundly impact soil dynamics, including physical, chemical, and biological characteristics. however, limited studies have focused on soil quality across different land uses. this research aims to investigate the effects of various land uses on the organic and mineral layers of soil in the abbassabad region of mazandaran province.materials and methods: in this study, various soil characteristics were examined in different habitats, including natural mamrez anjili natural forest pure alder forestry, pure pellet forestry, mixed forestry, and pasture cover in the abbas abad region the of mazandaran province. in order to investigate the effects of land covers on the different characteristics of the organic and mineral layers of the soil, after preliminary investigations and field visits, parts of the above mentioned lands were selected which were continuous with each other and had minimal height differences. from the sea level, minimal change in percentage and direction of slope was observed in them. then, three plots of one hectare (100 x 100) were selected in each of the habitats with distances of at least 600 meters. in each of the plots, 4 samples were taken from the organic layer (leaves or debris on the surface of the earth) and mineral soil (surface of 30 x 30 cm to a depth of 10 cm) and a total of 12 samples of the organic layer and 12 soil samples were taken to the laboratory for analysis. a part of the soil samples was passed through a 2 mm sieve after drying to perform physical and chemical tests, and the second part of the samples was used for biological tests until the time of the test at a temperature of 4 degrees centigrade. grade was maintained. in general, standard soil methods were used to conduct physical, chemical and biological soil tests.results: the results demonstrate that elevated levels of nitrogen, phosphorus, potassium, and calcium positively influence soil fertility characteristics, as well as the physical and chemical properties of microbial and enzyme activity, soil worm populations, and soil organism populations in natural forests and mixed forestry. conversely, pasture habitats, pure pellet forestry, and pure alder forestry, characterized by the production of organic matter with higher carbon content and carbon to nitrogen ratio, result in reduced organic matter decomposition (indicated by thicker litter layers) and subsequently, diminished characteristics in the soil mineral layer. additionally, natural forest cover shows higher levels of ammonium and nitrate compared to other land uses. furthermore, the presence of plant residues, along with high nitrogen content and a low carbon to nitrogen ratio, enhances the soil’s efficacy in nitrogen transformation.conclusion: based on the findings of this research, it can be concluded that natural forest cover plays a significant role in preserving soil quality. therefore, the protection of natural forest cover should be prioritized. moreover, in areas undergoing degradation, the implementation of tree covers with suitable combinations can be employed to restore natural ecosystems, enhance fertility, and facilitate the nutrient cycling of the soil.