اثرات کود سیلیس بر کاهش تنش ناشی از شوری بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه شنبلیله

سابقه و هدف: بررسی وضعیت اقلیمی ایران نشان می‌دهد که مناطق خشک و نیمه خشک اغلب در نواحی مرکزی ایران پراکنده هستند و شوری در این مناطق یکی از عوامل محدود کننده تولید محصول می‌باشد. شنبلیله یک جنس از خانواده fabaceaeو یکی از محصولات مهم مناطق نیمه‌خشک است. این گیاه دارویی در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها مانند دیابت استفاده می‌شود. دانه‌های شنبلیله و برگ‌های آن سرشار از مواد معدنی، پروتئین و کربوهیدرات هستند. گسترش کشت شنبلیله در جهان باعث شده است که این گیاه در فصل رشد با تنش‌های محیطی غیرزیستی مواجه شود، بنابراین سیلیس در کاهش میزان تعریق و جلوگیری از مسیرهای فرعی تعریق نقش دارد. لذا این پژوهش با هدف ارزیابی اثر کود سیلیس در افزایش تحمل به شوری گیاه شنبلیله انجام شد.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر کود سیلیس بر برخی ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه خوراکی و دارویی شنبلیله در پاییز 1401 در شهرستان بهبهان به صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در فضای باز بیرون دانشگاه انجام شد. تیمارها شامل تنش شوری در سه سطح (صفر، 75 و 150 میلی‌مولار کلرید سدیم) و کود سیلیس در دو سطح (صفر و 3 گرم در لیتر) و در مجموع 18 گلدان بود. بذر شنبلیله از یک فروشگاه معتبر بذر (فروشگاه فروش بذور سبزیجات رحیمی در شهرستان بهبهان) تهیه شده است. بذر شنبلیله در گلدان‌های پلاستیکی کوچک به ارتفاع 7 سانتی‌متر و قطر 8 سانتی‌متر پر از خاک باغچه، خاک برگ و پرلیت (نسبت 1:1:1) کاشته شد تا در نهایت در هر گلدان پنج بوته وجود داشته باشد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که در گیاه شنبلیله حداکثر طول ریشه (6.95 سانتی‌متر) و وزن خشک اندام‌های هوایی (0.046 گرم) در تیمار بدون تنش شوری (شاهد) و بدون مصرف کود سیلیس و کمترین طول ریشه (2.63 سانتی متر) و وزن خشک اندام‌های هوایی (0.03 گرم) در تیمار تنش شوری 150 میلی مولار و بدون مصرف کود سیلیس مشاهده شد. همچنین میزان کاهش فلورسانس کلروفیل (نسبت fv/fm) در پاسخ به تنش شوری در شرایط مصرف کود سیلیس کمتر از میزان کاهش مشاهده شده در تنش شوری بدون مصرف کود سیلیس بود. در تنش شوری 150 میلی‌مولار و استفاده از کود سیلیس 3 گرم در لیتر، میزان فلورسانس کلروفیل (نسبت fv/fm) 0.09 نسبت به تیمار تنش شوری 150 میلی مولار و عدم مصرف کود سیلیس بیشتر بود. بیشترین مقدار شاخص سبزی (spad) در شرایط بدون تنش شوری (11.60) و کمترین مقدار در تنش شوری 150 میلی مولار (2.30) به دست آمد که در سطح پنج درصد معنی‌دار بود. تنش باعث ایجاد اختلال در مسیر انتقال الکترون و تخریب بافت‌های مرتبط با فتوسنتز شده و به این ترتیب از مصرف بهینه انرژی گیاه جلوگیری می‌کند. در این مطالعه، تیمار سیلیس با کاهش اثرات منفی شوری شدید بر طول ریشه، وزن تر و خشک اندام‌ هوایی و کلروفیل فلورسانس، سببب کاهش اثرات مضر شوری بر روی گیاه شنبلیله شد.نتیجه‌گیری: در این آزمایش مشاهده شد که کاربرد کود سیلیس در تنش شوری شدید، میزان کاهش فلورسانس کلروفیل را درمقایسه با عدم کاربرد آن به طور معنی‌دار کاهش داد. مطالعه حاضر نشان داد که افزودن کودهای سیلیکونی به خاک‌های شور اثرات منفی تنش شوری را در گیاه شنبلیله کاهش می‌دهد.

the effects of feeding by silica fertilizer on the reduction of stress caused by salinity in fenugreek plants

background and objectives: the study of the climatic condition of iran shows that arid and semi-arid areas are often scattered in the central areas of iran, and salinity in these areas is one of the limiting factors for crop production. fenugreek is a genus of fabaceae family and one of the important products of semi-arid regions. this medicinal plant is used in the treatment of a wide range of diseases such as diabetes. fenugreek seeds and its leaves are rich in minerals, protein and carbohydrates. the expansion of fenugreek cultivation in the world has caused this plant to face abiotic environmental stresses during the growing season. silica plays a role in reducing the amount of sweating and preventing the side paths of sweating. therefore, this research was conducted with the aim of evaluating the effect of silica fertilizer in increasing salinity tolerance of fenugreek plants.materials and methods: the present study was conducted in order to investigate the effect of silica fertilizer on some morphological and physiological characteristics of edible and medicinal fenugreek plant in the fall of 2022 in behbahan city in the form of pots in the form of a completely randomized design with three replications in the open air. the treatments included salt stress at three levels (0, 75 and 150 mm sodium chloride) and silica fertilizer at two levels (0 and 3 g/l) and a total of 18 pots. fenugreek seeds are obtained from a reputable seed store (rahimi vegetable seed store in behbahan city). fenugreek seeds were planted in small plastic pots with a height of 7 cm and a diameter of 8 cm filled with garden soil, leaf soil and perlite (ratio 1:1:1) so that finally there were five plants in each pot.results: the results showed that in the fenugreek plant, the maximum root length (6.95 cm) and the dry weight of the aerial parts (0.046 g) in the treatment without salt stress (control) and without the use of silica fertilizer and the lowest root length (2.63 cm) ) and the dry weight of aerial organs (0.03 g) was observed in the treatment of 150 mm salinity stress and without the use of silica fertilizer. also, the decrease in chlorophyll fluorescence (fv/fm ratio) in response to salinity stress was lower than the decrease observed in salinity stress without using silica fertilizer. in the salinity stress of 150 mm and the use of silica fertilizer 3 g/liter, the amount of chlorophyll fluorescence (fv/fm ratio) was 0.09 more than in the treatment of salinity stress of 150 mm and no silica fertilizer. the highest value of greenness index (spad) was obtained in the condition without salinity stress (11.60) and the lowest value was obtained in the salinity stress of 150 mm (2.30), which was significant at the five percent level. stress causes disturbances in the path of electron transfer and destruction of tissues related to photosynthesis, and in this way, it prevents the optimal energy consumption of the plant. in this study, silica treatment reduced the negative effects of severe salinity on root length, wet and dry weight of shoot and chlorophyll fluorescence, and reduced the harmful effects of salinity on fenugreek plants.conclusion: in this experiment, it was observed that the application of silica fertilizer in severe salinity stress significantly reduced the amount of chlorophyll fluorescence in comparison with its non-application. the present study showed that adding silicone fertilizers to saline soils reduces the negative effects of salinity stress in fenugreek plants.