توزیع شکل‌های شیمیایی روی، مس و نیکل در ارتباط با ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی در برخی از خاک‌های آهکی استان کهگیلویه و بویراحمد

سابقه و هدف: روی، مس و نیکل در تغذیه گیاه جزء عناصر کممصرف و در شیمی زیستمحیطی به عنوان عناصر کمیاب تقسیم بندی می‌شوند. این عناصر در تغذیه گیاهان و موجودات عالی نقش دارند ولی در غلظت‌های زیاد سبب سمیت می شوند. مسیر اصلی ورود این عناصر به زنجیره غذایی مسیر خاک-گیاه است. عناصر کمیاب در شکل‌های مختلف با حلالیت متفاوت در خاک حضور دارند. تعیین شکل‌های این عناصر می تواند اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت این عناصر و احتمال کمبود یا سمیت آنها را در طولانی مدت و در صورت تغییر شرایط محیطی نشان دهد. عصاره‌گیری جزء به جزء راهکاری برای تعیین شکل‌های مختلف عناصر است. مطالعه حاضر به منظور بررسی وضعیت قابلیت جذب و توزیع شکل‌های مختلف مس، روی و نیکل در تعدادی نمونه خاک‌ آهکی اطراف یاسوج و بررسی ارتباط شکل‌های این عناصر با ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک انجام شد.مواد و روش‌ها: این مطالعه بر 13 نمونه خاک آهکی اطراف یاسوج انجام شد. نمونه‌ها از مناطق بکر و کشاورزی بدون پیشینه دریافت کودهای عناصر کم مصرف انتخاب شدند و آلودگی عناصر کم مصرف نداشتند. شکل‌های مختلف روی، مس و نیکل به طور متوالی با f1) آب مقطر (شکل محلول)، f2) استات آمونیوم یک مولار خنثی (شکل تبادلی)، f3) استات آمونیوم یک مولار با پ‌هاش 5 (شکل کربناتی)؛ f4) 0.04 مولار هیدروکسیلآمین هیدروکلراید در 25 درصد حجمی اسید استیک با پ‌هاش 3 (شکل متصل به اکسیدهای آهن و منگنز)؛ f5) پراکسید هیدروژن30 % (پ‌هاش 2) بهمراه 5 میلی لیتر استات آمونیوم 0.3 مولار در 20 درصد حجمی اسید نیتریک (شکل متصل به ماده آلی)؛ و f6) اسید نیتریک 7 مولار (شکل باقیمانده) در دو تکرار عصاره گیری و با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شدند. یافته‌ها: روی، مس و نیکل قابل عصاره گیری با آب؛ و مس و نیکل قابل استخراج با استات آمونیوم نرمال خنثی در نمونه خاکهای مورد مطالعه قابل اندازه‌گیری نبود. روی قابل استخراج با استات آمونیوم نرمال خنثی تنها در 5 نمونه خاک قابل تشخیص بود. فراوانی شکل‌های شیمیایی روی، مس و نیکل به ترتیب زیر بود: nh4oac ph 7- zn< nh4oac ph 5 zn< h2o2 zn< nh2oh.hcl- zn نتیجه‌گیری: مطالعه‌ی حاضر نشان داد که مقدار روی، مس و نیکل در خاکهای مورد مطالعه بصورت کلی کمتر از 100 میلی گرم در کیلوگرم خاک است و بخش عمده این عناصر در شکل باقیمانده یا پایدار وجود دارد در حالیکه مجموع مقدار شکل‌های قابل دسترس این عناصر بصورت کلی کمتر از ده درصد مجموع شکلها بود. افزایش مقدار کربنات کلسیم خاک با کاهش مقدار کل این عناصر همراه بود. همبستگی شکل باقیمانده عناصر مورد مطالعه با کربنات کلسیم معادل خاک‌ می‌تواند نشان دهد که کربنات کلسیم نقش یک ماده خنثی و فاقد عناصر فلزی را در خاک ایفا می‌کند. از آنجا که مقدار کربنات کلسیم معادل با درجه هوادیدگی خاک‌ها ارتباط مستقیم دارد، این رابطه نشان می‌دهد که در خاک‌هایی که در مراحل اولیه هوادیدگی هستند کربنات کلسیم معادل می‌تواند نقش رقیق کننده عناصر فلزی را در خاک ایفا کند.

distribution of chemical forms of zinc, copper and nickel in relation to physischo-chemical characteristics in some calcareous soils of kohgiluyeh and boyer ahmad provinces

background and objectives: zinc, copper and nickel are classified as micronutrients in plant nutrition and as trace elements in environmental chemistry. these elements are essential for plants and organisms, but they cause toxicity in high concentrations. the main mechanisms of entering these elements into the food chain is the soil-plant pathway. trace elements are present in soil in different forms with different solubility. determining the fractions of these elements reveals more precise information about their status, and the probability of their deficiency or toxicity in long period, and in the case of changing environmental conditions. fractionation sequence is a procedure for determining different forms of elements.materials and methods: the present study was conducted on 13 calcareous soil samples around yasuj. the samples were selected from virgin and agricultural fields without pervious application of trace elements fertilizers, and were not contaminated trace elements. different forms of zinc (zn), copper (cu) and nickel (ni) were successively extracted with f1) distilled water (soluble), f2) neutral one molar ammonium acetate (exchangeable|), f3) one molar ammonium acetate with ph 5 (carbonatic); f4) 0.04 molar hydroxylamine hydrochloride (nh2oh.hcl) in 25% v/v of acetic acid with a ph of 3 (femn-oxid associated); f5) 30% hydrogen peroxide (ph 2) with 5 ml of 0.3 m nh4oac ammonium acetate in 20% by volume of nitric acid (om associated); and f6) 7 m nitric acid (residual) in duplicate and were measured with atomic absorption spectroscopy.results: water extractable zinc, copper and nickel; and neutral nh4oac extractable copper and nickel were not detectable in the studied soil samples. neutral nh4oac extractable zinc was detected in 5 soil samples. the abundance of zinc, copper and nickel chemical forms were as follows: zn- nh4oac ph 7< nh4oac ph 5 zn< h2o2 zn< nh2oh.hcl- zn< hno3- zn; h2o2 cu conclusion: the present study showed that the amount of trace elements is generally less than 100 mg/kg and most of these elements exist in residual or stable form. an increase of calcium carbonate can be associated with a decrease in the total amount of these elements and cause their deficiency.