بررسی امکان افزایش اثر بخشی سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفر با تغییر تاریخ کاشت کود سبز ماش در کشت گندم پاییزه

سابقه و هدف: اگرچه استفاده از کودهای سبز در تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و بهبود ویژگی‌های خاک موثر است، اما باید توجه داشت که این کودها قادر به تامین تمامی نیاز غذایی گیاه نیستند. بنابراین، تلفیق این کودها با مقادیر کاهش یافته کودهای معدنی ممکن است علاوه بر رفع نیاز غذایی گیاه، باعث افزایش مواد آلی خاک و کیفیت فیزیکی و شیمیایی آن گردد. گیاه ماش(vigna radiata) یکی از گیاهان زراعی خانواده بقولات است که قادر به تثبیت زیستی نیتروژن بوده و در برخی مناطق گرمسیری به عنوان کود سبز کشت می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی امکان افزایش اثر بخشی سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفر با تغییر تاریخ کاشت کود سبز ماش بر عملکرد و اجزاء عملکرد و در نهایت سود اقتصادی کشت گندم بود.مواد و روش ها: آزمایشی در 3 سال زراعی (1388-1391) در زمین‌های کشاورزی شمال خوزستان به صورت آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصافی با سه تکرار اجرا شد. بذر گندم رقم چمران به عنوان کشت اصلی در 15 آذر ماه هر سال توسط دستگاه پنوماتیک کشت و در مرحله رسیدگی نهاییبه صورت دستی برداشت گردید. رقم ماش عمرانی به عنوان کود سبز در نظر گرفته شد. برگرداندن ماش به عمق 15 سانتیمتر توسط دستگاه روتیواتور تراکتور گلدونی در اواسط مرحله گلدهی(55 روز بعد از کاشت گیاه ماش)، در هر دو تاریخ کشت مورد نظر صورت گرفت.دو تاریخ کاشت ماش ( 12 تیرماه و 19 مرداد ماه) به همراه کرت آیش به عنوان عامل اصلی در نظر گرفته شدند. همچنین مصرف کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 60، 120 کیلوگرم در هکتار) و مصرف کود فسفر در سه سطح (صفر، 45، 90 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی قرار گرفت. میزان نیتروژن کل در دانه و کاه به روش کلدال، فسفر به روش کلرومتریک، پتاسیم با فتومتر شعله‌ای، مقادیر فلزات سنگین در نمونه‌های خاکی و گیاهی به روش اتم-آبسوربشن و به وسیله دستگاهaas1، فسفر با روش اولسن، ph به روش پتانسیومتر، هدایت الکتریکی به روش ریچاردز، کربن آلی با روش مهلیچ، هوموس با والکی-بالکا، بافت خاک با روش تیتره کردن وno3-, nh4+ به تیورین-کُنونووا تعیین گردید.یافته‌ها: نتایج آزمایش نشان داد استفاده از گیاه ماش به عنوان کود سبز باعث افزایش میزان مواد آلی و عناصر معدنی موجود در خاک می‌شود. اثر کود سبز و برهمکنش تیمارهای آزمایشی بر عملکرد دانه در سطح احتمال پنج درصد و اثر تیمارهای فسفر و نیتروژن بر این صفت در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. کاشت ماش جهت استفاده به عنوان کود سبز در تاریخ 12 تیرماه به دلیل افزایش تعداد دانه در واحد سطح و عملکرد زیستی باعث افزایش عملکرد دانۀ گندم نسبت به شرایط آیش شد. تاخیر در تاریخ کاشت ماش باعث کاهش اثرات سودمندش در عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه به ترکیب تیماری 120 کیلوگرم نیتروژن و 90 کیلوگرم فسفر همراه کاشت ماش و همچنین بیشترین سود اقتصادی نهایی مربوط به همین تیمارها در تاریخ کاشت 12 تیرماه بود.نتیجه‌گیری: بطورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که کاشت ماش جهت استفاده به عنوان کود سبز باعث افزایش عملکرد دانۀ گندم نسبت به شرایط آیش شد. کشت ماش در تاریخ‌های مختلف به عنوان کود سبز عامل مهم اکولوژیک در روند افزایش محتوای مواد آلی و مواد غذایی اصلی (n,p2o5) در خاک شد.همچنین استفاده از کودهای سبز و معدنی به طور همزمان باعث افزایش جذب کودهای معدنی و همچنین افزایش استفاده گندم از عناصر غذایی موجود در کودهای سبز می‌شود.

investigating the possibility of increasing effectiveness of different levels of nitrogen and phosphorus fertilizers by changing the planting date of mungbean green manure in autumn wheat cultivation

background and objectives:although the use of green fertilizers can supply nutrients and improve the soil but they are not able to meet all nutritional needs of plants. therefore, it seems that the combination of such fertilizers and the reduced amounts of mineral fertilizers not only meets the nutritional needs of plants but also increases the soil organic matter and improves its physical and chemical properties. mung bean (vigna radiata) is a crop that belongs to the legumes family which is capable of biological nitrogen fixation and is cultivated as the green manure in some of tropical regions. the purpose of this study was to investigate the possibility of increasing the effectiveness of different levels of nitrogen and phosphorus fertilizers by changing the planting date of mung bean green fertilizer on yield and yield components and the economic benefits of wheat cultivation.materials and methods:for this purpose, an experiment was implemented in 3years in the north of khuzestan in iran as a factorial split plot design in a randomized complete block design with three replications. chamran cultivar (wheat) as the main crop was planted with a pneumatic machine every year on december 6 and was harvested manually in the final ripening stage. mung bean (omrani cultivar) was used as green fertilizer. the mung bean was returned to a depth of 15 cm by a tractor rotator in the middle of the flowering stage (55days after planting). two dates of mung bean planting (july12 and august19) along with fallow plot were contemplated as the main factor. also (nitrogen fertilizer application) at three levels (0, 60, 120 kg/ha) and phosphorus fertilizer at three levels (0, 45, 90 kg/ha) were considered in sub-plots.total nitrogen in seeds and straw was determined by kjeldahl method, phosphorus by chlorometric method, potassium with flam photometry. heavy metal values were determined by the atomic absorption method in soil and plant samples by aas1 device. total nitrogen in soil samples was determined by kjeldahl, phosphorus by olsen method, potassium with felim photometer, ph by the potentiometer, electrical conductivity by richards’s method, organic carbon with mehlich method, humus withvalky-balka, soil texture with the titration method, no3- and nh4 +, by thiurine-cononova.results: the results showed that the use of mung beans as a green fertilizer increases the amount of organic matter and minerals in the soil. the effect of green manure and interaction of treatments on grain yield was significant at 5% probability level and the effect of phosphorus and nitrogen treatments on this trait was significant at 1% probability level. planting mung bean as green fertilizer on 12july due to increasing the number of seeds per unit and biological yield increased wheat grain yield compared to fallow conditions. delay in the planting date of mung bean green reduced its beneficial effects on grain yield. the highest grain yield was obtained in the treatment of 120 kg nitrogen and 90 kg phosphorus from mung bean planting on 12july. the highest final economic benefit pertained to the treatment of 120 kg nitrogen + 90 kg phosphorus on planting on 12july.conclusion: the results showed that planting mung bean as green fertilizer increased wheat grain yield compared to fallow conditions. the use of mung bean on different dates as a green fertilizer is considered an important ecological factor in the process of increasing the content of organic matter and main nutrients (n,p2o5) in the soil, as well as reducing the types of moving heavy metals. it seems that using green and mineral fertilizers simultaneously increases the absorption of mineral fertilizers and also increases the use of wheat from the nutrients in green manures.