تغییرات مرفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی زوفا (hyssopus officinalis l.) تیمار‌شده با اسیدآمینه و کاهنده های تعرق در خاک های خشک

سابقه و هدف: زوفا با نام علمی (hyssopus officinalis l.) گیاهی خشبی و چندساله می‌باشد. تنش خشکی از جمله تنش‌های غیرزیستی است که اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو و سایر فرآیندهای متابولیکی گیاه دارد. در همین راستا استفاده از روش‌هایی هدفمند جهت مقابله با کم آبی ضرورت داشته، لذا این تحقیق بر پایه بررسی میزان تغییرات ایجاد شده در گیاه زوفا تیمارشده با ترکیبات کاهنده‌ تعرق همچنون کائولین و کیتوزان و همچنین اسید‌آمینه گلایسین در شرایط تنش خشکی صورت گرفت. مواد و روش‌ها: این پژوهش به‌صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، با سه تکرار در سال زراعی 96 – 1395 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در 3 سطح (25، 50 و 75 درصد تخلیه آب قابل دسترس گیاه از خاک)، محلول‌پاشی در 4 سطح آب (شاهد)، کائولین (2/5درصد)، کیتوزان (0/4 گرم در لیتر)، اسید‌آمینه گلایسین (2/5 در هزار) و زمان محلول‌پاشی (رویشی و گلدهی، گلدهی) بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که، در تیمار شاهد تنش (25 درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس)، محلول‌پاشی گلایسین افزایش 59/30 درصدی و کائولین افزایش 27/21 درصدی قطر تاج پوشش و همچنین محلول‌پاشی کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی به ترتیب کاهش 6/1 درصد و 6/3 درصدی میزان نشت الکترولیت را باعث شد. بیشترین میزان قطر تاج پوشش را، بر همکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی با اسید‌آمینه گلایسین (619 سانتی‌متر مربع) و کمترین میزان نشت را برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی کیتوزان و نیز کائولین در زمان گلدهی دارا بودند. افزایش تنش خشکی تا سطح 50 درصد میزان تخلیه آب قابل دسترس، افزایش 4/79 درصدی کلروفیل a و کلروفیل کل را در بر‌داشت و بیشترین میزان کلروفیل a و کلروفیل کل به ترتیب (153 و 216 میلی‌گرم در گرم وزن‌تر) در محلول‌پاشی شاهد، در زمان رویشی و گلدهی مشاهده شد. با افزایش میزان تخلیه آب قابل دسترس گیاه تا سطح 75 درصد، روند کاهشی در میزان پارامترهای سطح برگ (91 درصد) و وزن خشک (51/95 درصد)، کلروفیل a (34/64 درصد)، کلروفیل b (43/86 درصد) و کلروفیل کل (32/87 درصد) و نیز روند افزایشی در میزان فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (25/92) مشاهده شد. بیشترین میزان سطح برگ در بر همکنش تیمار شاهد تنش و محلول‌پاشی شاهد (4947 سانتی‌متر مربع) در زمان گلدهی، عملکرد وزن خشک (140/5 گرم در متر‌مربع)، کلروفیل b (69/3 میلی‌گرم در گرم وزن ‌تر برگ) در برهمکنش تیمارهای شاهد تنش و محلول‌پاشی شاهد و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (در برهمکنش تیمارهای تنش شدید و محلول‌پاشی کائولین (0/43واحد بر میلی‌گرم پروتئین در دقیقه) در زمان رویشی و گلدهی بدست آمد. همچنین محلول‌پاشی شاهد، کائولین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی بیشترین تاثیر را بر روی میزان کلروفیل b تاج پوشش و وزن خشک داشتند. نتیجه‌گیری: تنش خشکی سبب کاهش میزان پارامترهای مرفولوژیکی شد. اما تاثیرات منفی کمتری بر پارامترهای فیزیولوژیکی داشت، بطوریکه پارامترهای مذکور تا سطح تنش متوسط روند افزایشی را دارا بودند و با افزایش خشکی تا سطح شدید روند کاهشی مشاهده شد. همچنین کمبود آب تا سطح تنش شدید افزایش پارامترهای بیوشیمیایی را نیز باعث شد. محلول‌پاشی با گلایسین و کیتوزان در زمان رویشی و گلدهی در بالا بردن پارامترهای مرفولوژیکی وابسته به رشد موثر بودند و محلول‌پاشی با کیتوزان و کائولین در زمان گلدهی و همچنین محلول‌پاشی با کائولین در زمان رویشی و گلدهی در افزایش پارامترهای بیوشیمیایی مرتبط با میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی گیاه نقش مفیدی ایفا کردند. با توجه به تغییرات صورت گرفته در گیاه زوفا، از این رو می‌توان کاربرد چنین موادی را در جهت کاهش اثرات سوء تنش در سایر گیاهان دارویی نیز توصیه نمود.

morphophysiological and biochemical changes of hyssop (hyssopus officinalis l.) treated with amino acid and transpiration reducers in dry soils

background and objectives: hyssop (hyssopus officinalis l.) is a woody and perennial plant. drought stress is one of the abiotic stresses that have the adverse effects on growth, development and other metabolic processes of the plant. in this regard, it is necessary to use targeted methods to deal with dehydration, therefore, this study was conducted based on the evaluate the rate of changes in hyssop treated with transpiration reducing compounds such as kaolin and chitosan as well as the amino acid glycine under drought stress. materials and methods: this research was conducted as a factorial split plots experiment based on a completely randomized design with 3 replications, during 2016 2017 at the agricultural and natural resources center of yazd province. experimental factors include the drought stress at 3 levels (25, 50 and 75% of the the available water discharge from the soil), the foliar application at 4 levels [water (control), kaolin (2.5%), chitosan (0.4 g/l) ), glycine amino acid glycine (2.5 per thousand)] and the foliar application time (vegetative and flowering, just flowering). results: the results showed that in the control stress treatment ( 25% of the the available water discharge from the soil), the foliar application of glycine and kaolin, increased the canopy diameter by 30.59% and 27.21%. also the chitosan and kaolin spraying at flowering time decreased the electrolyte leakage by 6.1% and 6.3%. the highest canopy diameter was obtained on th the interaction of the control stress and glycine amino acid (619 cm2) and the lowest leakage was obtained on the interaction of control stress and the foliar application of chitosan and kaolin at flowering. the increasing drought stress until the level of 50%, increase of 4.79% in chlorophyll a and the total chlorophyll and the highest chlorophyll a, and total chlorophyll (153 and 216 mg/g fw) respectively were observed in the foliar application of control at vegetation and flowering. the increasing the amount of available water discharge to the level of 75%, a decreasing trend in the amount of leaf area (91%) dry weight (51.95%), chlorophyll a (34.64%), chlorophyll b (43.86%) and total chlorophyll (32.87%), also an increasing trend in superoxide dismutase activity (25.92%) was observed. the highest leaf area in the interaction of control stress and the foliar application of control (4947cm2) at flowering, dry weight (140.5 g/m2), chlorophyll b (69.3 mg/g fw) in the interaction of control stress and the foliar application of control and superoxide dismutase activity in the interaction of sever stress and foliar application of kaolin (0.34 (u. mg protein 1. min 1) at vegetation and flowering was obtained. also, the foliar application of control, kaolin and chitosan at vegetation and flowering compared to other experimental treatments had the greatest effect on chlorophyll b, canopy diameter and dry weight. conclusion: drought stress reduced the amount of morphological parameters. this decrease had less negative effects on physiological parameters, so the mentioned parameters had an increasing trend to the mild stress level and a decreasing trend was observed with the increase of dryness up to the sever level the severe stress also increased biochemical parameters. foliar application with glycine and chitosan at vegetation and flowering was effective in increasing morphological parameters dependent on growth and foliar application of chitosan and kaolin during flowering as well as kaolin spraying during vegetation and flowering played a useful role in increasing the biochemical parameters related to the antioxidant activity of plant to. due to the changes in the hyssop, the application of this substances can be recommended to reduce the adverse effects of stress on other medicinal plants