هدررفت خاک، کربن آلی، فسفر و پتاسیم در اثر فرسایش بین‌شیاری متاثر از سرعت باد و سطوح مختلف خاکپوش بقایای گیاهی

سابقه و هدف: فرسایش بین‌شیاری یکی از انواع مهم فرسایش خاک در اراضی کشاورزی است که باعث افت کیفی و هدررفت کمی خاک می‌شود. هرچند پژوهش‌های متعددی در زمینه فرسایش بین‌شیاری انجام شده، مطالعات بسیار کمی در مورد هدررفت خاک، مواد آلی و عناصر غذایی در اثر فرسایش بین‌شیاری در شرایط متاثر از باد صورت گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر درصدهای مختلف خاکپوش کاه و کلش گندم در تقابل با سرعت‌های مختلف باد بر هدررفت خاک، کربن آلی، فسفر و پتاسیم در اثر فرسایش بین‌شیاری روی دو خاک زراعی مختلف انجام شد.مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با اعمال سه فاکتور انجام شد. دو نمونه خاک زراعی با حداکثر اندازه ذرات 2 و 4.75 میلی‌متر، در سرعت‌های مختلف باد (صفر، 6 و 12 متر بر ثانیه) و چهار سطح خاکپوش کاه و کلش گندم شامل صفر، 30، 60 و 90 درصد (معادل 800، 1650 و 3300 کیلوگرم در هکتار)، هر یک در سه تکرار مورد آزمایش شبیه‌سازی باران و باد قرار گرفت. به این منظور، باران با شدت ثابت 40 میلی‌متر در ساعت به مدت 40 دقیقه ایجاد و میزان هدررفت خاک، کربن آلی، فسفر قابل استفاده و پتاسیم قابل جذب اندازه‌گیری شد. در نهایت، ارتباط شدت فرسایش بین‌شیاری متاثر از باد با هدررفت کربن آلی و عناصر غذایی بررسی شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که هدررفت خاک، کربن آلی، فسفر قابل استفاده و پتاسیم قابل جذب در اثر فرسایش بین‌شیاری در خاک‌های مورد مطالعه به‌ترتیب بین 8.1 تا 134.9، 0.02 تا 1.28، 310×0.03 تا 310×1.45 و 0.007 تا 0.160 میلی‌گرم بر متر مربع در ثانیه متغیر بود. با افزایش درصد خاکپوش، میزان هدررفت خاک، کربن آلی و عناصر غذایی به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. در مقابل، افزایش سرعت باد، باعث افزایش معنی‌دار هدررفت خاک و عناصر غذایی شد. همچنین، هدررفت خاک، کربن آلی و عناصر غذایی در شرایط عدم وزش باد و عدم وجود خاکپوش، در خاک با خاکدانه‌های درشت‌تر کمتر از خاک با ذرات ریزتر بود. در هر دو خاک مورد مطالعه، هدررفت کربن آلی بیشتر از هدررفت فسفر و پتاسیم بود. ارتباط هدررفت خاک با هدررفت کربن آلی و نیز با هدررفت فسفر، قوی‌تر از ارتباط با هدررفت پتاسیم بود. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان داد که وزش بادهای فرساینده در زمان وقوع بارش باران، می‌تواند هدررفت خاک، کربن آلی، فسفر قابل استفاده و پتاسیم قابل جذب در اثر فرسایش بین‌شیاری را افزایش دهد. از یک طرف، وزش باد باعث افزایش قدرت جریان رواناب می‌شود، از طرف دیگر وجود خاکپوش با ایجاد زبری در سطح و نیز محافظت از برخورد مستقیم قطرات باران به سطح خاک، میزان هدررفت را کاهش می‌دهد.. بر اساس یافته‌های این پژوهش، بهترین میزان خاکپوش کاه و کلش گندم برای کنترل هدررفت خاک در اثر فرسایش بین‌شیاری برابر با 60 درصد تعیین شد. لذا حفظ و یا ایجاد این میزان پوشش سطحی در اراضی کشاورزی می‌تواند از هدررفت خاک، کربن آلی و عناصر غذایی در اثر فرسایش بین‌شیاری تا حد زیادی جلوگیری کند.

Losses of soil, organic carbon, phosphorous and potassium due to interrill erosion influenced by different levels of wind velocity and plant residue coverage

Background and Objectives: Interrill erosion is one of the most important forms of soil erosion in agricultural lands let to decline in the quality and loss of soil. Despite many studies have been done on interrill erosion, few studies have been conducted on the losses of soil, organic carbon (OC) and nutrients due to winddriven interrill erosion. Therefore, the purpose of this study is to investigate the effects of different percentages of wheat straw coverage and wind velocities on the losses of soil, OC, phosphorus (P) and potassium (K) following to winddriven interrill erosion on two contrasting cropland soil samples. Materials and Methods: the experiment was conducted as factorial in a completely randomized design using three factors. Two soil samples with maximum aggregate sizes of 2 and 4.75 mm covered by four levels of wheat straw mulch including 0 (as control), 30, 60, 90% (equal to 800, 1650, and 3300 kg ha1) were examined at different wind velocities (0, 6 and 12 m s1), each at three replicates under simulated rain and wind. Therefore, a constant intensity rainfall of 40 mm/h was generated for 40 minutes and the amount of soil losses, as well as OC, P and K losses were measured. Finally, the relationship of winddriven interrill erosion rate with the OC, P, and K losses was evaluated.Results: The results showed that the loss of soil, OC, P, and K In the studied soils ranged from 8.1 to 134.9, 0.02 to 1.28, 0.03×103 to 1.45×103, and 0.007 to 0.160 mg m2 s1, respectively. With increasing the percentage of mulch, the losses were reduced significantly as nonlinear trends. In contrast, higher wind velocities increased the losses of soil and the nutrients. In the absence of wind and coverage, fewer losses were found in the soil containing coarser aggregates. The OC loss in the soils was higher than the P and K losses. The relationship of soil loss with OC and P losses was closer than that with the K loss.Conclusion: The findings of this study showed that blowing of erosive winds during a rainfall can intensify the loss of soil and nutrients. However, wind velocity enhances stream power; the presence of surface mulch can reduce the losses by enhancing the surface roughness and conserving the soil surface from the direct impact of raindrops. Moreover, the presence of larger aggregates at the soil surface has an effective influence on the interrill erosion control. Based on the findings of this study, 60% was determined as the optimal coverage of wheat straw to control soil loss due to interrill erosion. Therefore, keeping this amount of plant residue coverage on agricultural soils can considerably constrain the losses of soil and nutrients due to interrill erosion.