اثر شوری و نسبت جذبی سدیم ( sar ) آب آبیاری بر عملکرد و نسبت‌های یونی در دو رقم کلزا (brassica napus l.)

سابقه و هدف: شوری و سدیمی بودن آب و خاک، یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در کاهش میزان تولید محصولات کشاورزی است. عدم مدیریت صحیح در امر آبیاری، زهکشی ضعیف، استفاده از آب‌های شور برای آبیاری از جمله عوامل موثر در ایجاد خاک‌های شور محسوب می‌شوند. این پژوهش با هدف شناسایی واکنش رشد دو رقم کلزا و نیز تغییرات در شاخص‌های فیزیولوژیکی و جذب برخی عناصر غذایی در برابر سطوح مختلف شوری و sar به اجرا در آمد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر شوری و sar بر عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک کلزا، آزمایش با دو رقم کلزا به نام‌های طلایه و اوکاپی به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتور شوری در سه سطح شامل0.35 (آب آبیاری به عنوان شاهد)، 6 و12 دسی‌زیمنس بر متر و فاکتور sar حاوی چهار سطح شامل 6،0 ،12و18 بود که از منابع nacl و cacl2 تهیه شد. در این تحقیق شاخص سبزینگی، وزن دانه، تعداد خورجین، مجموع و نسبت کلروفیلa وb ، کاروتنوئید، میزان عناصرسدیم، پتاسیم و کلسیم مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر رقم بر تعداد خورجین، وزن دانه، شاخص سبزینگی، مجموع کلروفیلa+b ، نسبت کلروفیل a/b و نسبت کلسیم به سدیم معنی‌داری بود. اثر شوری بر کلیه صفات مورد مطالعه به جز نسبت پتاسیم به سدیم معنی‌دار بود. اثر sar نیز بر تمامی صفات بجز نسبت کلروفیل a/b معنی‌دار بود. اثر متقابل رقم و شوری بر وزن دانه، نسبت کلروفیلa/b ، کاروتنوئیدها و نسبت پتاسیم به سدیم معنی دار بود. اثر متقابل شوری و sar نیز بر وزن دانه، مجموع کلروفیل a+b ، نسبت کلروفیلa/b ، نسبت پتاسیم به سدیم و نسبت کلسیم به پتاسیم معنی‌دار بود. در بررسی رقم و شوری در هر دو رقم با افزایش در شوری وزن دانه کاهش یافت، به طوری‌که این کاهش در شوری 12 دسی زیمنس بر متر، وزن دانه در رقم طلایه 24.9 و در رقم اوکاپی21.5 درصد نسبت به تیمار شاهد بود. در اثر متقابل شوری و sar نیز کمترین وزن دانه با 20.3 کاهش نسبت به تیمار شاهد مربوط به شوری 12 دسی زیمنس بر متر و sar=18 بود. نتیجه‌گیری: هرچند شوری باعث اثرات منفی بر شاخص های رشد کلزا گردید اما این اثرات به نوع رقم بستگی داشت به‌طوری‌که این اثرات در رقم طلایه کمتر از اوکاپی بود. همچنین با افرایش سهم کلسیم در منبع ایجاد شوری، از اثرات سوء شوری تا حدودی کاسته شد. بنابراین آب‌هایی که شوری بالایی دارند می‌توان با افزایش میزان یون کلسیم در مقایسه با سدیم کیفیت آن را افزایش داد.

Effect of salinity and sodium adsorption ratio (SAR) of irrigation water on yield and ionic ratios of rapeseed (Brassica napus L.)

Abstract Background and Objective: The salinity and sodicity of water and soil is one of the most effective factors in reducing the agronomic production. Incorrect management in irrigation, low drainage, and the use of saline water in irrigation, were effective factors in making saline soil. This research was conducted to study the growth diagnosis of two varieties of rapeseed and also, to study the changes of physiochemical characteristics and some nutrient contents in different levels of SAR and salinity. Materials and Methods: In order to study the effect of salinity and SAR on the yield and physiological characteristics of rapeseed, an experiment was carried out with two varieties of rapeseed, named Talayeh and Okapy in three factorials at a completely randomized design (CRD) with four replications. In this experiment, salinity with 3 levels 0.35(control), 6 and 12 dSm1, SAR with 4 levels 0, 6, 12 and 18 from NaCl and CaCl2 were conducted. In this research, traits consisted of the SPAD index, the number of silique, grain weight, a+b chlorophyll, a/b chlorophyll, carotenoids, the content of Na, K and Ca were determined. Results: The result of the analysis of variance showed that the effect of variety on number of silique, SPAD index, chlorophyll a/b and Ca/Na ratio were significant, the effect of salinity in all of treats were significant, the interaction effect variety and salinity on grain weight, chlorophyll a/b ratio, carotenoids content and K/Na ratio were significant, the interaction effect of salinity and SAR on grain weight, chlorophyll a/b ratio, chlorophyll a+b content were significant. The comparison means of varieties showed in Talayeh variety SPAD index, chlorophyll a+b content K/Na ratio was better than Okapy variety, but silique number, grain weight, chlorophyll a/b ratio and Ca/Na ratio, in Okapy variety was better. The comparison means of salinity showed that with the increase in salinity levels, the SPAD index increased, while silique number and grain weight decreased. The comparison means of SAR showed with the increase in SAR, the SPAD index and Ca/Na ratio increased and the maximum rate obtained in SAR18, in other traits with the increase in SAR, decreased in contents. The investigation of the interaction effect of variety and salinity, in both of variety showed the grain weight in Talayeh was 2.99 grams in pot, while this trait in Okapi was 3.13 grams in pot. In the interaction effect of salinity and SAR, the lowest amount in grain weight was 2.74 grams in pot at EC12 and SAR=18. Conclusion: Whereas salinity and SAR causes negative effects on the growth indices of rapeseed, this effect depends on the variety, also, in the traits studied these effects in Talayeh variety were less than those of Okapy. also with increasing in Calcium proportion at salinity source cause the reducing of bad effects in all traits. So in the high salinity water has high Ion calcium, can have better quality for use in agriculture.