کانی شناسی رس و تکامل خاک‌ها در یک کاتنا در منطقه بهشهر، استان مازندران

سابقه و هدف: کاتنا به صورت گستره‌ای از سری خاک‌های پیوسته تعریف شده است که در یک ردیف پستی و بلندی قرار میگیرد و اصطلاحاً ردیف زهکشی نیز نامیده می‌شود. اهداف اصلی این پژوهش شامل 1 مطالعه تاثیر توام پستی و بلندی و شرایط زهکشی و سطح آب زیرزمینی در تکامل خاک‌ها، 2 شناخت خاک‌های هیدرومورفیک و هالوهیدرومورفیک اراضی پست منطقه میانکاله به عنوان زیستگاه حیات‌وحش و جاذبه‌های توریستی می‌باشند. مواد و روش‌ها:منطقه‌ی مورد مطالعه در جنوب شرقی دریای خزر، دارای آب و هوای معتدل، رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی ترمیک است. سه ناحیه از نظر توپوگرافی در منطقه شامل تپه، دشت آبرفتی و اراضیپست تعیین شد. پنج پدون نماینده با استفاده از نقشه‌های خاک موجود درمنطقه در امتداد برش طولی شمال جنوب انتخاب و مطالعه گردیدند. یافته‌ها:خاک‌های اراضی پست نزدیک دریا به صورت aquisalids و halaquepts رده بندی شده‌اند، و گلی‌زیشن در آن‌ها رخ داده است. در دشت آبرفتی در زمین های زراعی haplaquolls و haploxerepts غالب بودند و دارای تجمع ماده آلی هستند. در haplaquolls افق مالیک، تجمع رس و نیز گلی‌زیشن دیده شده‌اند. در haploxerepts شرایط ورتیک مشاهده شد. در نهایت در موقعیت تپه در شیب‌های شمالی کوه‌های البرز که تحت پوشش جنگل بودند haploxeralfs تشکیل شده بود که در آن تخلیه آهک رخ داده و دارای افق آرجیلیک می باشدخاک‌های اراضی پست در مرحله شور و سدیمی می‌باشند و با افزایش عمق آب زیرزمینی به‌طرف کوه، افق‌های مالیک و آرجیلیک تشکیل شده‌اند.نتایج کانی‌شناسی رس نشان داد که ایلیت کانی غالب خاک‌های اراضی پست و دشت آبرفتی بوده ولی در موقعیت تپه با پوشش جنگلی، اسمکتیت کانی غالب می‌باشد. ورمیکولیت نیز در خاک جنگلی موقعیت تپه به خوبی مشاهده شد. به دلیل عدم وجود شرایط لازم برای تشکیل کائولینیت، این کانی به ارث رسیده از مواد مادری است. حضور کانی‌های ایلیت و کلریت در خاک‌های منطقه منشا موروثی دارند. نتیجه‌گیری: در موقعیت تپه به دلیل آبشویی بیشتر و پوشش جنگلی، هوادیدگی بیشتر صورت گرفته و باعث تشکیل بیشتر اسمکتیت و نیز ورمیکولیت شده است. کاهش شدید کلریت در خاکرخ واقع در جنگل، به دلیل هوادیدگی بیشتر منطقی است.در این خاکرخ، درصد کانی رسی اسمکتیت در افق زیرسطحی به میزان قابل توجهی بیشتر از سطح خاک است. در خاک دشت آبرفتی از مقدار ایلیت کاسته شده و اسمکتیت به مقدار قابل توجهی وجود دارد که می‌تواند نتیجه تشکیل اسمکتیت از هوادیدگی ایلیت باشد. در خاک‌های اراضیپست نیز به دلیل آبگرفتی، شرایط برای تشکیل درجای اسمکتیت فراهم بوده و اسمکتیت در این خاک‌ها نیز به طور قابل توجهی یافت می‌شود.در نتیجه، اسمکتیت دارای دو منشا خاکساز (از محلول خاک) و تغییر شکل‌یافته از کانی‌های ایلیت و کلریت است.