اثرتنش کم آبی و قارچ های میکوریزی rhizophagus intraradices و funneliformis mosseae برخصوصیات رشدی و جذب برخی عناصر در عدس

سابقه و هدف: کمبود آب یکی از عوامل محدودکننده‌ی تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در سال‌های اخیر ریزسازواره‌های مفید به‌عنوان یکی از راه‌کارهای کاهش اثرات تنش خشکی و افزایش تولید محصول در کشاورزی پایدار ارزیابی‌شده‌اند. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر قارچ‌های میکوریزی بر رشد و جذب برخی عناصر گیاه عدس (رقم بیله سوار) تحت تنش شرایط کم‌آبی انجام گرفت.مواد و روش‌ها: آزمایشی در آرایش فاکتوریل به‌صورت طرح کامل تصادفی شامل دو فاکتور، تنش رطوبتی در چهار سطح (20%، 40%، 60% و 80% رطوبت قابل دسترس) و فاکتور دوم نوع قارچ میکوریزی در چهار سطح rhizophagus intraradices و funneliformis mosseae، مخلوط دو گونه و شاهد در اتاقک‌های رشد در گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه تهران طراحی و در سال 1393 انجام گرفت. پس از طی دوره‌ی رشد، صفات رشدی شامل ماده‌ی خشک شاخساره، وزن خشک ‌ریشه، تعداد غلاف، کلروفیل برگ، کلنیزاسیون ریشه، ارتفاع گیاه و عناصر n, p, k, fe, zn در شاخساره اندازه‌گیری شد. و تجزیه تحلیل آماری داده‌ها با نرم‌افزارsas و مقایسه‌ی میانگین داده‌ها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح پنج درصد انجام گرفت.یافته‌ها : نتایج نشان داد در اثر تنش کم آبی تمام صفات گیاهی اندازه‌گیری شده کاهش یافت به طوری که ماده‌ی خشک شاخساره، وزن خشک ‌ریشه، تعداد غلاف، شاخص کلروفیل برگ، کلنیزاسیون ریشه و ارتفاع گیاه در بالاترین سطح تنشs1 نسبت به شاهد ns به ترتیب 99/49، 12/41، 2/11، 4/24، 06/26، 09/28 و 15/22 درصد کاهش یافتند. همچنین اثر متقابل تنش کم آبی و گونه‌ی قارچ میکوریز بر تمام صفات اندازه گیری شده بجز ارتفاع بوته، وزن خشک ریشه، عدد کلروفیل، روی، فسفر و پتاسیم در سطح پنج‌درصد معنی دار بود. تمام صفات اندازه‌گیری شده در گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریزی با گیاهان غیر میکوریزی بالاتربود. بیشترین تعداد غلاف، وزن خشک شاخساره و آهن در تیمار m1ns بدست آمد که به ترتیب نسبت به شاهد 51، 07/36، 48/79 درصد بیشتر بود. بیشترین میزان کلنیزاسیون ریشه در تیمار s3m2 به میزان 3/87 درصد و کمترین مقدار در تیمار s1nm به میزان 25/8 درصد به دست آمد. همچنین قارچ‌های میکوریزی r. intraradices، f. mosseae و مخلوط دو گونه محتوای آهن در شاخساره رابه ترتیب 2/89 ،0/45، 7/33 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند.نتیجه‌گیری:تنش کم آبی تاثیر منفی برتمام شاخص های رشد داشت اما بیشترین کاهش در وزن خشک ریشه و شاخساره دید شد. کاربرد قارچ های میکوریز تاثیر معنی‌داری بر صفات رشدی و جذب عناصر داشت. استفاده از قارچ های میکوریزی r. intraradices و f. mosseae اثرات منفی تنش کم‌آبی را کاهش داد و افزایش رشد و جذب بیشتر عناصر را به ‌دنبال داشت.