بررسی و ارزیابی اخلاقی از تعدیل قرارداد در حقوق ایران و فقه امامیه

به رغم پذیرش اصل لزوم قراردادها در تمام نظام‌های حقوقی و لزوم احترام به مفاد تراضی طرفین، تاثیر حوادث اجتماعی و اقتصادی در فاصله انعقاد تا اجرای قرارداد، انکارناپذیر است. در اصل آزادی قراردادها، در صورت بروز حوادث غیرقابل پیش‌بینی و تغییر بنیادی در اوضاع و احوال زمان انعقاد عقد، امکان فسخ و یا تجدیدنظر برای طرفی که با دشواری و یا ضرر غیرمتعارف روبرو شده‌ تحت عنوان تعدیل قرارداد فراهم گردیده‌است. با توجه به اینکه اصل آزادی قراردادها ریشه در مبانی اخلاقی دارد، بنابراین تبیین مبانی اخلاقی حقوق قراردادها هم در مذاکرات و انعقاد و اجرای آن و هم در ایجاد محدودیت‌ها برای اصل آزادی اراده و حاکمیت اراده موثر خواهد‌بود. مطالعه نهادهایی مثل دارا شدن بلاجهت، منع سوء استفاده از حق، منع اضرار به غیر، غبن و سایر نهادهای مزبور به وضوح نشان می‌دهد که مبنای اصلی و عمده آنها مبانی و اصول اخلاقی است. از این رو در پژوهش حاضر پس از بسط فضای مفهومی موضوع تحقیق به بررسی تعدیل قرارداد و اصول حاکم بر آن خواهد پرداخت. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای می باشد. با توجه به یافته های پژوهش تعدیل قرارداد مفهومی است که هم در قوانین ملی و هم در فقه اسلامی پذیرفته شده‌است، زیرا اصل آزادی قراردادی، قراردادن هر شرط صحیحی را در قرارداد برای طرفین قرارداد مجاز می‌شمارد در فقه امامیه با تمسک به سه قاعده فقهی «نفی عسر و حرج»، «لاضرر» و «میسور» امکان تعدیل قرارداد وجود دارد اما در حقوق ایران بر اساس« نظریه غبن حادث» و « نظریه تغییر اوضاع و احوال» می‌توان تعدیل قرارداد را پذیرفت.

investigating and evaluation morality of reconsideration of contract in iranian law and shiite jurisprudence

in spite of the acceptance of the principle of contractual necessity in all legal systems and the need to respect the conflicting provisions of the parties, the impact of social and economic events between the conclusion of the contract and the enforcement of the contract is undeniable. in principle the freedom of contracts, in the event of unforeseen events and a radical change in the circumstances of the conclusion of the contract, the possibility of termination or revision has been provided to the party experiencing unforeseen difficulties or losses as a modification of the contract. given that the principle of contract freedom is rooted in ethical principles, thus, clarifying the ethical principles of contract law will be effective both in negotiating and concluding and enforcing it, and in limiting the principle of free will and sovereignty. the study of institutions such as possession of property, prohibition of abuse of power, prohibition of harm to others, indecency, and other institutions clearly show that their main and major basis are ethical principles and principles. therefore, in the present study, after expanding the conceptual space of the research topic, we will examine the modification of the contract and its governing principles. the research method is descriptive analytical and data collection is in libraries. according to the research findings, modification of the contract is a concept that is accepted in both national law and islamic jurisprudence, because the principle of contractual freedom permits the parties to the contract to impose any correct condition in the contract, it is possible to modify the contract in imamieh jurisprudence by resorting to the three jurisprudential principles of the juristic rule of “negation of harm and difficulty , prohibition of detriment and the juristic rule of “what is possible but in iranian law modifications to the contract can be accepted on the basis of occurredlesion theory and theory of change of circumstances.