مروری بر دستاوردهای تحقیقاتی پرورش قزل‌آلای رنگین کمان(Oncorhynchus mykiss) در آبهای لب شور داخلی ناحیه مرکزی ایران

آبزی پروری در آبهای داخلی با هدف تولید گوشت، ایجاد اشتغال و درآمدزایی اهمیت زیادی دارد. یکی از فعالیت‌های مرتبط با صنعت آبزی‌پروری در آبهای داخلی، بهره‌برداری اقتصادی از آبهای زیرزمینی مناطقی است که تحت تاثیر شوری قرار گرفته‌اند. این مسیله از نقطه نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دارای اهمیت زیادی است. در میان آبزیان پرورشی کشور، ماهی قزل‌آلا بعنوان یکی از با ارزش‌ترین آنهاست و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. قزل‌آلای رنگین کمان یکی از گونه‌های مقاوم به شوری است و بهترین عملکرد رشد را در آبهای لب شور دارد. با توجه بوجود منابع غنی آبهای شور زیرزمینی در استان یزد، برای اولین بار در کشور پرورش قزل‌آلای رنگین کمان در آبهای لب شور داخلی در منطقه بافق مورد بررسی قرار گرفت و به دنبال موفق بودن آزمایش اولیه، مجموعه‌ای از مطالعات تکمیلی طی ده سال اخیر با هدف شناخت بهتر احتیاجات این ماهی در شرایط آب لب شور، بهینه‌سازی روش پرورش و افزایش تولید انجام شد. براساس نتایج بدست آمده در آزمایش اولیه، ماهی قزل‌آلای رنگین کمان بخوبی با شرایط آب لب شور زیرزمینی (با شوری 14 گرم در لیتر) بدون هیچ تلفاتی، سازگار شده و رشد مطلوبی داشته است. همچنین استفاده از آن در استخرهای خاکی در نیمه دوم سال بعنوان سیستم پرورش در این شرایط محیطی معرفی گردید. بررسی نیازهای پروتیین و انرژی مورد نیاز ماهی قزل‌آلا نشان داد استفاده از سطح 35 درصد پروتیین و انرژی 4750 کیلو کالری بر کیلوگرم، بهترین رشد این ماهی را در آب لب شور به همراه دارد. استفاده از روشهای مختلف افزایش تولید نشان داد که استفاده مجدد از پساب استخرهای خاکی و ایجاد محیط محصور (net pen) نسبت به استفاده از تجهیزات هوادهی نتایج بهتری را در عملکرد رشد به همراه دارد. با بررسی روند تکامل گناد و بلوغ جنسی قزل‌آلا در آب لب شور مشخص گردید رشد و توسعه شاخص‌های گنادیک و سوماتیک ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در این محیط سرعت بیشتری نسبت به آب شیرین داشته و بلوغ سریعتر رخ می‌دهد. با توجه به بررسی‌های انجام شده و نتایج حاصله، این ماهی قابلیت بالایی برای پرورش در آبهای لب شور داخلی دارد و راهکاری مناسب و عملی جهت توسعه آبزی‌پروری در آبهایی داخلی است. هرچند این مطالعات براساس استفاده از آبهای گرم و شور زیرزمینی صورت گرفته که عمدتاٌ در مناطق دارای اقلیم گرم و خشک وجود دارند، ولی با توجه به تنوع بالای کیفیت منابع آبهای شور داخلی لازم است تحقیقات در این زمینه ادامه یافته و راهکارهای مختلف متناسب با شرایط منطقه‌ای مورد بررسی قرار گیرند.