تعارض بین پستانداران بزرگ جثه جنگل‌های هیرکانی و جمعیت سگ‌های پرسه‌زن آزاد در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی

مقدمه: سگ اهلی از محبوب‌ترین حیواناتی است که توسط انسان اهلی شده است. سگ اهلی در عین زندگی آزاد در کنار جوامع انسانی، به دلیل برخورداری از حمایت عاطفی و غذارسانی انسان، علاوه بر موفقیت بالا در تولیدمثل و ازدیاد نسل غیرعادی، به زیستگاه های طبیعی نیز راه یافته‌اند. تحت شرایط عدم کنترل رفتار و افزایش جمعیت سگ‌های اهلی در محیط‌های طبیعی و حتی شهری باعث تعارضات گسترده با گونه های حیات‌وحش گردیده که این مسئله تبدیل به یکی از چالش‌های کنونی در مدیریت حیات‌وحش شده است.مواد و روش ها: در پژوهش حاضر اذیت و آزار فصلی سگ‌های ولگرد بر پستانداران بزرگ جثه (گراز sus scrofa، مرال cervus elaphus، قوچ و میش o. aries gmelinii x o. vignei، پازنcapra aegagrus، پلنگpanthera pardus، خرس ursus arctus و گرگ canis lupus) در منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی (مساحت 295768 هکتار) بررسی شد. ابتدا سه زیستگاه اصلی جنگلی، مرتعی و مسکونی منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی شمالی با شبکه ای از سلول‌های 4×4 کیلومترمربع تقسیم‌بندی شدند. سپس از کل 170 کواردرات در منطقه، تعداد 27 کوادرات به طور تصادفی انتخاب شدند و سه بار متوالی در ماه‌های بهمن، خرداد و شهریور در سال‌های 1400 و 1401 مورد بررسی قرار گرفت.نتایج: اثر حضور سگ ها بر حیات وحش منطقه و شاخص های حضور مانند نمایه های گونه های هدف مشاهده و ثبت شدند. از طرفی سگ ها به تفکیک دو نوع مختلف frd (زاده شده و بزرگ شده در طبیعت) و frdd (وابسته به گله) ثبت شدند که نسبت frd ها به frddها بیش تر بود. سگ های frdd به دلیل اینکه حداقل در یکی از مراحل زندگی دارای سرپرست انسانی بودند بیش از نوع دیگر به جابجایی همراه با گله های دام وابسته اند. براساس نقاط داغ تراکم کرنل و هم پوشانی با حضور حیات‌وحش، عمق نفوذ و پتانسیل آسیب‌رسانی سگ ها برآورد شد. بیش ترین تعارض با گراز (76 %) و کم ترین با مرال (1 %) بود. گراز در تمام فصول و گرگ در زمستان بیش ترین تعارض را نشان دادند. رفتار فرار در حیات وحش با 74 % بیش از درگیری و تلفات بود و بیش ترین فصل مشاهده تعارض سگ‌ها با حیات‌وحش در پاییز بود.بحث و نتیجه‌گیری: تعارض در حاشیه مناطق امن زیستگاه نشان دهنده عدم رعایت قوانین چرای دام توسط دامداران کوچنده بود.

conflict between hyrcanian big mammals and free-roaming dog population innorthern alborz-e markazi protected area

introduction: domestic dogs are considered one of the most popular domesticated animals thathumans have been keeping. while living freely alongside human societies, they have enterednatural habitats due to emotional support and feeding by humans, as well as their high success inreproduction and abnormal reproduction. under conditions of lack of control over behavior andan increase in the domestic dog population in natural environments even in urban areas, this hascaused conflict of wildlife species, which has become one of the current challenges in wildlifemanagement.materials and methods: in this study, seasonal conflict by stray dogs on large mammals (wildboar, maral, wild sheep, bezoar goat, leopard, brown bear and wolf) was investigated innorthern alborz-e markazi protected area (295,768 ha). firstly, the three main habitats of forest,rangelands, and residential areas of northern alborz-e markazi were divided into a network of4×4 square km cells. then, out of the total of 170 quadrats in the region, 27 quadrats wererandomly selected and examined three times consecutively in the months of february, july, andseptember in the year 2022.results: the effect of the presence of dogs on the wildlife of the area, including presenceindicators such as target species profiles, was observed and recorded. on the other hand, dogswere recorded separately in two different types: frd (born and growth in the wild) and frdd(herd accompaniment), with the ratio of frds to frdds being higher. frdd dogs had a humanguardian in one of their life stages, making them more dependent on moving with livestock herdsthan other types. we estimated the potential of dogs to cause harm by analyzing the hot spots ofkernel density and overlap with wildlife presence, as well as the depth of penetration. thehighest conflict rate was reported for wild boar (76%) and the lowest for maral (1%). wild boarsexhibited the highest level of conflict throughout all seasons and wolves had the most conflict inwinter. in 74% of total cases, escape behavior had observed in wildlife. it was more than theconflicts and casualties, and the highest season of conflicts between dogs and wildlife wasrecorded in autumn.conclusion: the conflict at the edge of the core zone of the protected area showed that nomadicherders did not follow the law.