مدل بومی نگرش و آگاهی مصرف کنندگان بر قصد مشارکت در نظام مدیریت پسماندهای الکترونیکی با تاکید بر کاهش آسیب به جانوران ساکن در مناطق شهری

مقدمه: امروزه، حجم پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی به سرعت رشد کرده که می تواند علاوه بر آسیب به سلامت انسان‌ها، بر سلامت جانوران شهری از جمله پرندگان، حیوانات اهلی و خانگی و ... آثار منفی داشته باشد. متاسفانه، کشور ما بسیاری از مردم وسایل الکترونیکی غیرقابل استفاده خود را درون مخازن جمع آوری زباله می اندارند یا آن را در محیط ‏رها می‌کنند؛ در حالی که این وسایل حاوی فلزات خطرناک مانند جیوه، سرب، کادمیوم و سایر فلزات سنگین هستند و رهاسازی ‏آن‌ها در طبیعت سبب آلوده شدن محیط‌ زیست و آسیب به موجودات زنده می‌شود‎.‎‏ از این رو، به نظر می‌رسد مهم ترین اقدام موثر در مورد این پسماندها، جمع‌آوری و بازیافت آن‌ها است که ضرورت دارد برنامه‌ریزی‌های مقتضی در این زمینه انجام گیرد. از طرفی، جمع‌آوری پسماندهای الکترونیک بدون مشارکت موثر شهروندان محقق نمی‌شود. از این رو، هدف تحقیق حاضر، ارائه الگوی عوامل موثر بر قصد مشارکت شهروندان در جمع‌آوری پسماندهای الکترونیک با تاکید بر کاهش آسیب به جانوران ساکن در مناطق شهری است. مواد و روش ها: این تحقیق از نظر هدف کاربردی- توسعه ای و در زمره تحقیقات آمیخته است. در مرحله کیفی، از روش تحلیل تم برای شناسایی عوامل موثر بر قصد مشارکت شهروندان استفاده شد. بدین منظور با 25 نفر از خبرگان که به صورت هدفمند انتخاب شدند، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته به عمل آمد. در بخش کمی، از روش تحلیل عاملی تاییدی برای آزمون و تایید اعتبار عوامل شناسایی شده استفاده شد. بدین منظور با ابزار پرسش نامه از 384 نفر از شهروندان مناطق 22 گانه تهران نظرخواهی به عمل آمد.نتایج: براساس نتایج، 10 متغیر قصد، عوامل محیطی، هنجار ذهنی، نگرش، زیرساخت و محرک اقتصادی، آموزش، مسئولیت‌پذیری، تبلیغات و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شناسایی شدند. در مرحله کمی نیز، به غیر از متغیر عوامل جمعیت‌شناختی (درآمد، سن و جنسیت)، بقیه عوامل تایید شدند. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد مشارکت شهروندان در جمع‌آوری پسماندهای الکترونیک از مجموعه‌ای از عوامل تاثیر می‌پذیرد که در برنامه‌ریزی‌ها نیاز است به آن‌ها توجه شود. به عبارتی می‌توان گفت که افراد باید فرآیندی ذهنی را طی کرده تا به صورت عملی و واقعی در سیستم جمع‌آوری پسماند مشارکت کنند. در پایان نیز، براساس نتایج حاصل از تحقیق، پیشنهادات اجرایی برای شهرداری‌ها ارائه گردید.

native model of consumer attitude and awareness on the intention toparticipate in the electronic waste management system with emphasison reducing harm to animals living in urban areas

introduction: today, the volume of electrical and electronic waste has grown rapidly,which in addition to harming human health, can have negative effects on the health of urbananimals, including birds, pets, etc. unfortunately, in our country, many people throw theirunusable electronic devices in garbage collection bins or leave them in the environment;however, these devices contain dangerous metals such as mercury, lead, cadmium and otherheavy metals, and their release into nature causes pollution of the environment and damageto living organisms. therefore, it seems that the most important effective measure for thesewastes is their collection and recycling, which requires appropriate planning in this regard.on the other hand, the collection of electronic waste can not be achieved without theeffective participation of citizens. therefore, the purpose of this study is to provide a modelof factors affecting the intention of citizens to participate in the collection of electronicwaste with an emphasis on reducing harm to animals living in urban areas.materials & methods: this research is applied-developmental in terms of purpose and isamong the combined research. in the qualitative stage, the theme analysis method was usedto identify the factors affecting the intention of citizen participation. for this purpose, semistructuredinterviews were conducted with 25 experts who were purposefully selected. inthe quantitative part, confirmatory factor analysis method was used to test and confirm thevalidity of the identified factors. for this purpose, 384 citizens of 22 districts of tehran werepolled using a questionnaire.results: based on the results, 10 variables of intention, environmental factors, mental norm,attitude, infrastructure and economic stimulus, education, responsibility, advertising anddemographic characteristics were identified. in the quantitative part, except for the variableof demographic factors (income, age and gender), all other factors were confirmed.conclusion: the results showed that citizens' participation in the collection of electronicwaste is affected by a set of factors that need to be considered in planning. in other words,it can be said that people have to go through a mental process to participate in a practicaland real way in the waste collection system. finally, based on the results of the research,executive proposals were presented to municipalities.