کاربرد مدل تصمیم گیری چندمعیاره در رتبه بندی کیفی رودخانه ها در زمان رهاسازی بچه ماهی سفید ruitilus frissi kutum (مطالعه موردی سواحل ایرانی دریای خزر)

با توجه به اهمیتی که منابع آب سطحی از نظر تولید مواد غذایی مورد نیاز جامعه، دارند، باید مدیریت آگاهانه ای را بر رودخانه ها در راستای توسعه پایدار اعمال نمود، تا علاوه بر حفاظت منابع آبی، محیطی مناسب جهت زیست انواع آبزیان را نیز فراهم نمود. اکثر رودخانه های سواحل ایرانی دریای خزر در گذشته، مکان تکثیر طبیعی ماهی سفید بوده، ولی در حال حاضر به دلایل مختلف، فقط برخی از این رودخانه ها از محله ای اصلی مهاجرت بهاره ماهیان در سواحل ایرانی دریای خزر میباشند. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی تغییرات کمی برخی از فاکتور مهم فیزیکوشیمیایی از قبیل کلر، سدیم، کلسیم، پتاسیم، اسیدیته، هدایت الکتریکی، سولفات، منیزیم و کل املاح محلول، در طی دوره زمانی ده ساله از سال 2831 تا 2832 در مصب رودخانه های مهم حاشیه جنوبی دریای خزر و شناسایی مناسبترین رودخانه جهت رهاسازی بچه ماهیان سفید صورت پذیرفت. در این راستا مهمترین فاکتورهای محیطی موثر بر رهاسازی بچه ماهیان با استفاده از روش دلفی و تعیین درجه ارجحیت فاکتورها با استفاده از روش ahp صورت پذیرفت. سپس رودخانه ها با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره مورد ارزیابی قرار گرفتند، به طوریکه در گروه جبرانی مدل های تصمیم گیری چندصفتی، از زیرگروه نمره گذاری و امتیازدهی، روش مجموع ساده وزنی مورد استفاده قرار گرفت و جهت رسیدن به یک اجماع کلی از روش میانگین رتبه ها استفاده گردید. نتایج بررسی نشان داد که به طورکلی مصب رودخانه ها از نظر فاکتورهای فیزیکوشیمیایی در معرض تغییرات زیادی قرار دارند. همچنین نتایج نشان داد که در بین روخانه های مورد بررسی، رودخانه گرگان رود، تجن و سفیدرود آلوده ترین و رودخانه چشمه کیله، خاله سرا و خش کرود بهترین رودخانه جهت رهاسازی بچه ماهان سفید در حاشیه جنوبی دریای خزر شناخته شدند.

Application of multicriteria decision model in a qualitative ranking of the river at the time of release Ruitilus frisii kutum (case study: Iranian coastal water of the Caspian Sea)

* Corresponding Author’s email: Samerehbagheri112@gmail.com According to the importance of the surface water resources in terms of food production for society, and in order to sustainable development we should manage them consciously, In addition to protecting water resources provide suitable habitat for aquatic species. In the past the most Iranian coastal rivers of the Caspian Sea were the normal amplification of Ruitilus frisii kutum, but nowadays for several reasons only some of these rivers are the main areas of spring migration of fishes in Iranian coastal water of Caspian Sea. So this study was done with the purpose of assessing variation of some physicochemical factor in major estuaries of the southern coastal water of the Caspian Sea and to identify the most appropriate river to release Ruitilus frisii kutum juveniles; So the most important environmental factor affecting the release of juveniles using the Delphi method and preference degree of factors using the AHP method was determined. So the rivers were assessed using Multi Criteria Decision method; so in multisubject compensatory decision models of grading and scoring subgroups, a simple weighted method and to reach a general consensus the mean ranks method was used. The results showed that all estuaries of rivers in the view of physicochemical Factors are subject to large variations. And results showed that Gorganrud, Tajan and Sefidrud are most polluted rivers and Cheshmehkileh, Khalehsara and Khoshkrud are best rivers for releasing of Ruitilus frisii kutum in among the studied rivers southern Caspian Sea.