آزمون حباب‌های چندگانه در بازار ارز ایران: کاربردی از آزمون‌‎‌های ریشه واحد Rtadf

حباب قیمت دارایی عبارت است از انحراف قیمت دارایی از ارزش بنیادین آن. نظر به این که بسیاری از بحران های مالی به دنبال ترکیدن حباب دارایی های مالی به وجود می آیند، بررسی رفتارهای حبابی در این بازارها و تشخیص اولیه جهت پیشگیری از پیامدهای ناگوار اقتصادی حائز اهمیت است. با توجه به انتقادات وارد بر آزمون های متعارف کشف حباب های قیمتی و نیز اهمیت موضوع، در پژوهش حاضر، روش های نوظهور ارایه شده توسط فیلیپس و همکاران (2011 و 2012) مبتنی بر آزمون های ریشه واحد دیکی فولر تعمیم یافته راست دنباله (rtadf) مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، به منظور آزمون رفتار انفجاری، وجود حباب های چندگانه و تعیین دوره های حبابی در بازار ارز غیررسمی ایران، آزمون های sadf و gsadf برای داده های ماهانه نرخ ارز اسمی طی دوره 1381:01-1394:12 انجام شده است. از آن جاکه رفتار انفجاری در نرخ ارز اسمی ممکن است ناشی از رفتار انفجاری در بنیادهای آن باشد، برای اظهارنظر پیرامون وجود حباب های عقلایی در بازار ارز، شاخص های نسبت نرخ ارز اسمی به قیمت نسبی کالاهای قابل تجارت و نسبت نرخ ارز اسمی به قیمت نسبی کالاهای غیر قابل تجارت نیز مورد ارزیابی قرار گرفته اند. طبق نتایج حاصل، در دوره مورد بررسی، بازار ارز ایران رفتار انفجاری و حباب های چندگانه را تجربه نموده است. همچنین، قیمت های نسبی کالاهای قابل تجارت توضیح دهنده مناسبی برای رفتار انفجاری در نرخ ارز اسمی است. یافته ها نشان داد که رفتار انفجاری نرخ ارز اسمی در دوره های 1387:9-1387:7، 1390:12-1390:10 و 1391:6-1391:8 به دلیل وجود حباب های عقلایی در نرخ ارز و در سایر دوره های تعیین شده، ناشی از عامل بنیادین قیمت های نسبی کالاهای قابل تجارت بوده است. بنابراین، توصیه می شود جهت کنترل نوسانات شدید نرخ ارز، علاوه بر پیش بینی حباب های قیمتی، به نوسانات قیمت ها در بازار کالاهای تجاری نیز توجه بیشتری گردد. همچنین، با توجه به امکان تکرارشوندگی حباب ها، بهتر است به منظور کشف حباب ها از آزمون gsadf استفاده شود.

Testing for Multiple Bubbles in Iranian Foreign Exchange Market:The Application of RTADF Unit Root Tests

The bubble of Asset Price is the deviation of the asset price from its fundamental value. Since the many of the financial crisis arise from bursting bubble of financial assets, the explore of bubble behaviors in these markets and the early detection for the prevention of adverse economic consequences is important. Considering the criticisms of conventional tests for detecting price bubbles and also the importance of the subject, in this study, we have considered the new methods proposed by Phillips, et al. (2011, 2012) based on RightTailed Augmented DickeyFuller (RTADF) tests. In this regard, in order to testing explosive behavior and multiple bubbles and determining bubble periods in Iranian informal exchange market, we have applied the tests of SADF and GSADF according to monthly data for the nominal exchange rate from 2002:04 to 2016:03. Since the explosive behavior in nominal exchange rate might be driven by the its fundamentals, to comment on the existence of rational bubbles in the exchange market, we have evaluated the ratio of the nominal exchange rate to the relative prices of tradable and nontradable goods. Based on the obtained results, the Iranian foreign exchange market has been experienced explosive behavior and multiple bubbles in the period of under study. Moreover, the relative prices of traded goods explain some explosiveness in the Iranian exchange market. Our findings suggest that the explosive behavior in nominal exchange rate from 2008:102008:12, 2012:012012:03 and 2013:092013:11 was because of rational bubbles in exchange rate and in other periods was driven by the relative price of tradable goods. Therefore, it is suggested to control the sharp exchange rate movements, in addition to bubbles, fluctuations in prices of traded goods market require more attention. Also, due to the possibility of bubbles repetition, the GSADF test is the better test to detect bubbles.