مدلی ساده برای توضیح پویایی شاخص کل قیمت بازار سهام تهران

در مدل‌سازی بازارهای مالی همواره این نکته دارای اهمیت بوده است که چگونه می‌توان انحراف مداوم قیمت‌های مالی را از قیمت‌های بنیادی آن با استفاده از تعاملات میان عواملِ ناهمگن در بازار تشریح کرد. یکی از روش‌های تشریح این موضوع استفاده از رهیافت اقتصاد محاسباتی عامل محور است.  در میان ادبیات مدل‌های عامل محورِ عقاید ناهمگن، مدل‌های مبتنی بر تعاملات بین بنیادگراها و نمودارگراها از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا یکی از عواملی که می‌تواند نقش مهمی در توضیح تلاطم و نوسانات بازار سهام داشته باشد، احساسات، عقاید و انتظارات سرمایه‌گذاران در مورد تغییرات آتی  قیمت سهام شرکتهاست. در این مقاله تلاش می‌شود  با ارایه یک مدلِ محاسباتی عامل محورِ ساده برای تقاضای سهام ، که در اکثر مطالعاتی که به بررسی نقش عوامل و تقاضاهای ناهمگن در شکل‌گیری قیمت دارایی‌ها می‌پردازند از روایتی از آن استفاده می‌شود، نقش انتظارات  ناهمگن در پویایی شاخص کل قیمت، بررسی شود. برای تعیین انتظارات یا تاثیر نسبیِ عوامل از روش دیچی و وسترهف (2012)، استفاده می‌شود. در این مدل برخی از عوامل دارای تقاضای بی ثبات‌کننده یا  برون‌یابانه می‌باشند ( نمودارگراها) و برخی از آنها دارای تقاضای تثبیت‌کننده یا برگشت به میانگین (بنیادگراها) می‌باشند ‌. بدین منظور از داده‌های هفتگی، ماهانه و فصلی مربوط به شاخص کل قیمت بازار سهام تهران از سال 1376 تا 1392 استفاده شده است.  نتایج مدل‌سازی نشان می‌دهد که حساسیت نسبی تقاضای خریداران با انتظارات مختلف نسبت به تغییرات قیمت، و تاثیرِ نسبی آنها بر کل تقاضا، نقش مهم و معناداری در پویایی قیمتی بازار سهام تهران، دارد. از سوی دیگر، تاثیر نسبی نمودارگراها بر کل تقاضای هفتگی یا انتظارات نمودارگراییِ هفتگی در طی دو دهه‌ی گذشته بیش از 80 درصد بوده است.

A simple Model for Modeling of Tehran Stock Exchange Price Index’s Dynamics

Modeling price fluctuations in financial markets is very important. We try to model price fluctuations in Tehran stock exchange using heterogeneous agents’ model.  We used agentbased computational approach. In this model, there are two kinds of agents, some agents have extrapolating expectations (chartists) and others have stabilizing or meanreverting expectations (fundamentalists). The dynamics of shares of these two types of agents make price fluctuations. For determining the relative effectiveness of agents expectations, Diechi and Westerhoff (2012) method, is used.  For this purpose, weekly data of Tehran Stock Exchange price index (TEPIX) from 1997 to 2014 were used. Modeling results show that the relative sensitivity of buyers with different expectations, and their relative impact to aggregate demand, have significant and important role in the price dynamics of Tehran stock market. We also show that the relative impact of chartists to price fluctuations very important and over the past two decades, the share of them from aggregate demand have been more than 80 percent.