مسیله مجهول در زبان فارسی: رویکردی کمینه‌گرا

وجود ساخت مجهول همواره از موضوعات مباحثه‌برانگیز در نحو زبان فارسی بوده است. در سنت دستورنویسی و نیز اغلب تحلیل‌های زبان‌شناختی، توالی اسم مفعول فعل متعدی و فعل کمکی «شدن» ساخت مجهول فعلی به‌شمار رفته است. در این میان، مقاله حاضر می‌کوشد تا از منظر برنامه کمینه‌گرا و نیز برپایه تمایزی که اِموندز (2006) میان پسوند اسم مفعول در مجهول‌های فعلی و صفتی قایل است، نشان دهد که آنچه در این زبان فعل مجهول تلقی شده، در واقع محمول مرکب نامفعولی یا به‌عبارتی مجهول صفتی است که در آن اسم مفعول، با مقوله دستوری صفت، جز غیرفعلی محمول و «شدن» هسته گروه فعلی کوچک است و بنابراین، پسوند اسم مفعول در این ساخت‌ها در هر دو سطح صورت منطقی و آوایی حضور دارد. طبق این تحلیل که برپایه حرکت فعل در زبان فارسی استوار است، فعل «شدن» برخلاف فعل دستوری «بودن» که نقش و جایگاه دوگانه‌ای در اشتقاق‌های نحوی دارد و هم به‌عنوان فعل کمکی (در نمود کامل ) و هم در مقام فعل ربطی (در جملات اسنادی) ظاهر می‌شود ـ فاقد چنین کارکرد دوگانه‌ای است و لاجرم این زبان فرافکن بیشنه مجهول ندارد. اسم مفعول نیز به‌دلیل حضور پسوند «ـه» در صورت منطقی، تعبیر صفتی می‌یابد.