همگونی محل تولید خیشومی تیغه ای در زبان فارسی: فرایندی مقوله ای یا مدرج؟

این مقاله به بررسی آزمایشگاهی همگونی محل تولید همخوان خیشومی تیغه ای /n/ با همخوان انسدادی لبی بعد در دو مرز هجایی و واژگانی می پردازد. مقادیر فرکانس های دوّم و سوّم در سه ناحیه مرکز واکه، پایان واکه و محدوده بست خیشومی توالی های آوایی vnb و vmb که از کلمات طبیعی زبان فارسی استخراج شده بودند محاسبه شده و با یکدیگر مقایسه شدند. فرکانس همین سازه ها در کلمات مختوم به خیشومی تیغه ای /n/ در بافت مجزا بدون حضور انسدادی لبی /b/ محاسبه شدند تا مبنای مقایسه با صورت های همگون شده قرار بگیرند. نتایج نشان داد مقادیر فرکانس ها برای توالی های مورد نظر در مرز هجایی اختلاف معناداری ندارند که نشان می دهد الگوی تیغه ای به طور کامل با الگوی لبی مجاور همپوشی می یابد یا فعالیت آن توسط الگوی لبی پوشیده می شود ولی در مرز واژگانی، مقادیر فرکانس دوم در پایان واکه و محدوده بست خیشومی توالی های vnb و vmb با یکدیگر به طور معناداری متفاوت است که نشان می دهد هر دو الگوی تیغه ای و لبی به هنگام تولید خیشومی تیغه ای /n/ در vnb فعال می شوند. بر این اساس، همگونی خیشومی تیغه ای با همخوان انسدادی لبی در زبان فارسی فرایند مدرجی است که میزان آن در مرز هجا قوی و در مرز واژه در حد متوسط است. این نتایج نظریه واجشناسی تولیدی را در مورد همگونی تایید می کند که بر اساس آن همگونی محل تولید همخوان ها لزوماً به معنای تغییر الگوی ساختاری بازنمود واجی نیست بلکه حاصل تعامل پیوسته اندام های گویایی و تغییر در زمان بندی فعالیت الگوهای تولیدی است.