تعیینِ جایگاهِ رده‌ شناختیِ زبان ‌ها در پیوستارِ راست انشعابی - چپ انشعابی

درایر در مقالۀ 1992 خود با عنوانِ همبستگی‌های ترتیبِ واژه‌های گرینبرگی ادعا می‌کند که زبان‌های جهان به لحاظِ ترتیبِ سازه‌ها به دو ردۀ آرمانیِ چپ انشعابی و راست انشعابی تمایل دارند. در این مقاله تلاش می‌کنیم به دو پرسش پاسخ دهیم: نخست آنکه با اتکا به مقالۀ درایر (1992) چگونه می‌توان جایگاهِ رده‌شناختیِ زبان‌ها را در پیوستارِ چپ انشعابی-راست انشعابی تعیین کرد؟ دوم آنکه زبانِ فارسی کجای این پیوستار قرار گرفته است؟ طبقِ استدلال‌های ارائه‌شده در این مقاله، برای بهره‌گیری از مقالۀ درایر، بر خلافِ روشِ مرسوم در میانِ زبان‌شناسان ایرانی، نباید به سراغِ جدول‌های آماریِ او رفت؛ بلکه باید به سراغِ جفت عناصری رفت که درایر آنها را «جفتِ همبستگی» تعیین می‌کند؛ یعنی همبستگیِ معنادارِ آماریِ ترتیبِ آنها را با ترتیبِ فعل و مفعول تایید و تصدیق می‌کند. اگر این جفت‌های همبستگی را سنجه‌ها یا مشخصه‌هایی دوارزشی فرض کنیم، می‌توانیم در هر زبان شمارِ مشخصه‌های دارای ارزشِ چپ انشعابی، راست انشعابی یا دوارزشی (آمیخته) را بشماریم و بدین ترتیب میزانِ گرایشِ زبان را به هر یک از دو ردۀ آرمانی بسنجیم. بر این اساس فارسی در 40 درصدِ مشخصه‌ها چپ انشعابی، در 47 درصدِ مشخصه‌ها راست انشعابی و در 13 درصدِ مشخصه‌ها دوارزشی است. پس می‌توان گفت فارسی تقریباً در میانۀ پیوستارِ چپ انشعابی-راست انشعابی قرار گرفته است و گرایشِ اندکی به‌سوی ردۀ راست انشعابی آرمانی دارد. این نتیجه که حاصلِ به‌کارگیری شیوۀ نوی معرفی‌شده در این مقاله است با نتیجۀ حاصل از شیوۀ مرسوم در ایران که بانیِ آن دبیرمقدم است یکسان نیست؛ هرچند که داده‌های پایۀ زبانِ فارسی یکسان بوده است. طبقِ شیوۀ دبیرمقدم، فارسی در تنها حدودِ 21٪ از مشخصه‌ها فعل‌پایانیِ قوی است و در 37٪ از مشخصه‌ها فعل‌میانیِ قوی است. و در حدودِ 42٪ از مشخصه‌ها دوارزشی است. بنا بر این ارقام، فارسی بیش از اینکه راست انشعابی یا چپ انشعابی باشد دوارزشی یا آمیخته است. و تعدادِ مشخصه‌های راست انشعابی‌اش یک‌‌‌و‌هشت‌دهمِ برابرِ مشخصه‌های چپ انشعابی است؛ یعنی تقریباً دو برابر

determining the typological place of a language on the left/right-branching spectrum

in this article we answer two questions: first, how we can use dryer (1992) as a tool to determine the typological place of a language in the left/right-branching spectrum. second, using this method, where is the exact place of persian on this spectrum? according to the arguments put forward in this article, going through the numerical data presented in dryer (1992) is not a proper approach to deal with the first question; we rather have to use the result of dryer’s data which is the list of confirmed correlation pairs. if we use the correlation pairs as two-valued features, for a particular language we can count the features with left-branching value, right-branching value or both values. so we can determine the place of that language in the right/left-branching spectrum. according to this method persian is left-branching in 40% of the features, right-branching in 47% of the features and double-valued in 13% of the features; which means persian is on the middle of the spectrum with a slight inclination towards the ideal right-branching type. this result, which is reached upon by using the new method introduced in this paper, is not identical to what we can reach to by using the common iranian method introduced by dabir-moghaddam(2001, 2006, 2014); although the persian data for both are the same. actually we chose persian as a benchmark, since all the iranian people are unanimous in the correctness of the persian data provided. according to dabir-moghaddam’s method, persian is strong verb-final in only about 21% of the features and is strong verb-medial in 37% of the features. and it is double-valued or mixed in as high as 42% of the features. thus, based on these percentages, persian is more of a mixed-typed language than a right or left-branching one. and the number of its right-branching features is 1.8 times as big as its left-branching features; which means almost twice as big.