رویکردی مشخصه بنیاد به فرایندهای مبتداسازی و تاکید در زبان فارسی

در زبان فارسی، عناصر نحوی درون گروه زمان و از جمله سازه‌هایی که در جایگاه موضوع قرار دارند، می‌توانند به دلایل کلامی و به منظور یافتن خوانش نشاندار، آزادانه از فراز یکدیگر گذرکنند و به جایگاهی بالاتر از بند خود جابه‌جا شوند. در نظریه‌های زبانی تحلیل‌های مختلفی از چنین جابه‌جایی‌هایی که غالباً با عنوان فرایندهای تاکید و مبتداسازی از آنها یاد می‌شود، ارایه شده است. در این میان، مقاله حاضر می‌کوشد تا با رویکردی مشخصه‌بنیاد، فرایندهای یادشده را در چارچوب مفاهیم نظری برنامه کمینه‌گرا تبیین کند و تحلیلی همگون از انگیزه حرکت سازه‌های موکد و مبتدا و نیز چراییِ اختیاری بودن جابه‌جایی آنها در اشتقاق نحوی به‌دست دهد. در روند این بررسی، استدلال می‌شود که شاخص گروه زمان جایگاه موضوع است و سازه فاعل برای بازبینی مشخصه تعریف هسته گروه زمان، به این جایگاه ارتقا می‌یابد. این موضوع از آن منظر اهمّیّت دارد که نشان می‌دهد شاخص زمان در فارسی نمی‌تواند محل فرود سازه‌های مبتدا و موکّد باشد (در تقابل با تحلیل کریمی 2005). بدین ترتیب، به پیروی از تحلیل هگمن و گویرون (1999) فرض می‌شود شاخص‌های گروه‌های بیشینه نقش‌نمایی که میان گروه‌های متمم‌ساز و زمان قرار دارند، جایگاه ثانویه‌ای برای تظاهر سازه‌هایی فراهم می‌آورند که دستخوش جابه‌جایی‌های پیش‌گفته می‌شوند. سرانجام، با معرفی مفهوم حوزه کمینه، اشاره می‌شود که حرکت عناصر درون گروه زمان از فراز هم و ارتقا به شاخص‌های گروه‌های نقش‌نمای تاکید و مبتدا، به پیروی از آموزه‌های نظری برنامه کمینه‌گرا و بدون تخطی از اصول بنیادین این برنامه، از جمله شرط پیوند کمینه، صورت می‌گیرد.