دستوری‌شدگی و بسط استعاری

به کمک فرایند دستوری شدگی می توان چگونگی تکوین امکانات دستوری زبان را صورت بندی کرد و توضیح داد. در دستوری شدگی کلمات به امکانات دستوری تبدیل می شوند و در عین حال امکانات دستوری که معمولاً قدیمی ترند به تدریج از بین می روند و با تغییر واژگان دوباره امکانات دستوری جدیدی خلق می شود. در واقع این تغییر، یک جریان تقریباًَ یک سویه است که مرتباً تکرار می گردد و از این رو مشخصه چرخه ای بودن را برای آن قایل شده اند. در این مقاله ضمن توضیح دستوری شدگی و مشخصه های آن به تغییرات معنایی که در دستوری شدگی رخ می دهد توجه خواهد شد. توجه به معنا در دستوری شدگی نقطه تلاقی چندین رویکرد شناختی با مطالعات دستوری شدگی محسوب می شود. یکی از مهم ترین این رویکردها بسط استعاری نام دارد. در این جا به توصیف بسط استعاری پرداخته شده و برخی موارد دستوری شدگی فارسی بر اساس آن تبیین گردیده است. شواهد ما از زبان فارسی نشان دهنده اهمیت بسط استعاری در ایجاد امکانات دستوری است. این بسط تنها در جهت تبدیل معناهای عینی به انتزاعی است؛ بنابر این در بسط استعاری، یک سویگی یک قاعده عام محسوب می شود که دست کم در زبان فارسی تاکنون استثنایی برای آن مشاهده نشده است.