حذف مفعول در زبان فارسی از دیدگاه دستور نقش و ارجاع

هدف پژوهش حاضر تبیین دستوری، معناشناختی و کاربردشناختی ساخت حذف مفعول در چارچوب نظریه دستوری نقش و ارجاع است. حذف مفعول پدیده‌ای ظرفیت‌کاه است که در آن فعلی که ماهیتاً متعدی است و برای تکمیل معنا به دو موضوع فاعل و مفعول نیاز دارد، با حذف مفعول خود، به فعل لازم تبدیل می‌شود. با این حال درک مخاطب از معنای جمله کامل بوده و مفهوم مفعول حذف شده برای او امکان‌پذیر است. از آن‌جا که تبیین ساخت‌های دستوری در دستور نقش و ارجاع بر اساس صورت واقعی هر جمله و بدون در نظر گرفتن سطوح انتزاعی صورت می‌پذیرد، ساخت بند بر اساس آنچه آشکارا در جمله حضور دارد ترسیم می‌شود. از این رو، دستور نقش و ارجاع در تحلیل جملاتی با فعل متعدی و مفعول محذوف با هیچ محدودیتی مواجه نبوده و بدون توجه به مفاهیمی نظیر حرکت و رد، رفتاری که در چنین ساخت‌هایی با فعل جمله دارد، مشابه افعال لازم خواهد بود. از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان به کاهش یک موضوع در مرکز محمول دو ظرفیتی در ترسیم ساخت لایه‌ای بند، شرکت بالای افعال کنشی از میان طبقات فعلی در ساخت حذف مفعول و ترسیم ساخت منطقی افعال متعدی که دارای دو موضوع (x,y) می‌باشند با تنها یک موضوع (x) اشاره نمود. در تحلیل پدیده مذکور با توجه به مفهوم ساخت اطلاع نشان خواهیم داد از آن‌جا که مبتدا و کانون عناصری مورد تاکید بوده و حذف آن‌ها از جمله امکان‌پذیر نیست، مفعول محذوف را نمی‌توان عنصری مبتدایی و کانونی در نظر گرفت. در ارتباط با موضوع فعال‌سازی مرجع‌ها در گفتمان نیز می‌بینیم که می‌توان مرجع مفعول محذوف را تشخیص‌پذیر، و از میان طبقات سه‌گانه این مرجع‌ها، آن را از طریق استنباط در دسترس تلقی نمود. علاوه بر موارد مذکور، نحوه ایجاد پیوند از معنا به نحو و از نحو به معنا نیز در ساخت حذف مفعول ارائه خواهد شد

object omission in persian: a role and reference grammar analysis

the aim of this research is to investigate object omission based on role and reference grammar. object omission is a valency-reduction process in which a verb which is transitive in nature, appears without its object. this study, will indicate semantic, syntactic and pragmatic representation of the aforementioned construction with respect to the presented concepts in role and reference grammar including the layered structure of the clause, logical structure, semantic macroroles, information structure, activation status of the referents and linking algorithm. explaining object omission in the framework of rrg, indicates one of the advantages of this grammar. although rrg attends to the interaction between form and function, it declines the abstract layers or elements in the syntactic analysis. accordingly, in this grammar the syntactic structure of the clause is represented based on what is explicitly applicable. therefore, rrg is not faced with any restriction in explaining object omission and regarding what is explicitly presented in the sentence, it behaves with transitive verbs which omit their objects as intransitive ones. the most specific attainments of investigating object omission in the framework of rrg are as follows: in the layered structure of a clause with omitted object, one of the arguments of the core will be reduced and the syntactic representation will be like an intransitive verb with just one argument (subject) in the core. the logical structure of such verbs, likewise, will be represent with just one argument (x), unlike transitive verbs which has two arguments (x, y) in logical structure. regarding the aktionsart type of the verbs, the findings indicate that activities are the most frequent verbs in object omission construction. the reason is that the second argument of activity verbs is not a macrorole and therefore can be omitted. describing object omission with regard to information structure and activation status of the referents in rrg shows that as in the aforementioned construction the object is omitted, it cannot be a focal or topical element and its referent can be considered as an accessible one. since it is the hearer’s knowledge of the world that makes it possible to understand the notion of the omitted object. moreover, in this study, regarding object omission construction, linking algorithm from semantic to syntax and from syntax to semantics has been provided. the bidirectional diagrams show that the linking principles of selecting and linking undergoer in both directions will not exist in the objectless sentences.