واژه‌بست‌های ضمیری کردی موکری در گروه حرف اضافه: رویکرد بهینگی

مطالعات تاریخی زبان‌شناختی بر روی واژه به پیدایش مفهوم واژه‌بست انجامید‌. واژه‌بست‌ها به عنوان عناصر زبانی در ساختار دستوری جملات از یک سو به‌طور مستقل ایفای نقش می‌کنند و از سویی دیگر از لحاظ واجی ناقص بوده و به‌منظور رفع نقص آوایی به عناصر دیگری متصل می‌شوند و به‌صورت پیش‌بست، میان‌بست، اندربست و پی‌بست در کنار میزبان خود ظاهر می‌گردند. عناصر مذکور ‌در مطالعات زبان‌شناختی از اهمیت تاریخی برخوردارند و نقطۀ تلاقی ساخت‌واژه، نحو و واج‌شناسی هستند. کردی مکری مجهز به نظام واژه‌بست‌ غنی است که در آن واژه‌بست‌ها از قدرت حرکت بالایی برخوردارند و به مقوله‌هایی مختلف از جمله حروف اضافه متصل می‌شوند. در کردی مکری دو دسته حروف اضافه وجود دارند که به صورت پیش‌اضافه و پیرااضافه با متمم خود همراه می‌شوند. پیش‌اضافه‌ها به نوبۀ خود نوعند: حروف اضافۀ ساده و صورت‌های مطلق. حروف اضافۀ دستۀ اول قبل از اسم، گروه اسمی و ضمیر مستقل تحت حاکمیت خود قرار می‌گیرند درحالی‌که صورت‌های مطلق که هم از نظر تعداد و هم از نظر تعدادِ هجا از دستۀ اول کمترند از این قابلیت برخوردار نیستند و نمی‌توانند قبل از اسم، گروه اسمی و ضمیر مستقل واقع شوند و تنها میزبان واژه‌بست‌ واقع می‌شوند. در مکری علاوه بر حروف اضافۀ ساده و صورت‌های مطلق، حروف اضافۀ مرکب و پیرا‌اضافه‌ها نیز وجود دارند. پیرا‌اضافه‌ها در مکری دو دسته‌اند: ساده و پیچیده. پیرااضافه‌های ساده متمم اسمی می‌پذیرند، ولی همراه نوع پیچیدۀ‌ آنها هم صورت‌های کامل و هم واژه‌بست‌ها می‌توانند نقش متمم را ایفا کنند. از اینرو مقالۀ پیشرو در تلاش است تا پس از شناسایی واژه‌بست‌های ضمیری کردی مکری، نحوۀ تعامل‌شان با انواع حروف اضافۀ مکری و چگونگی توزیع و جایگیری آنها را براساس محدودیت‌های ترادف در چارچوب نظریۀبهینگی تحلیل نماید. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهند که محدودیت‌های ”حفظ یکپارچگی حوزه“ و ”عدم اجازه وقوع واژه‌بست در ابتدای گروه“ در سلسله مراتب محدودیت‌ها بالاتر از محدودیت‌ ”حضور واژه‌بست در چپ‌ترین لبۀ حوزه“ قرار می‌گیرند و این چینش منجر به جایگیری واژه‌بست در جایگاه دوم می‌گردد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای انجام گرفته و به‌منظور گردآوری داده‌ها از شمّ زبانی نگارندۀ اصلی (به عنوان گویشور کردی مرکزی (گویش مکری، اُشنویه) و نیز گویشوران اصیل این زبان به همراه فیش‌برداری از کتب، مجلات و نوشتارهای سایت‌ها و ضبط حدود بیست ساعت صدای گویش‌وران گویش مورد نظر استفاده شده است.

Mukri Pronominal Clitics in Prepositional Phrase: An Optimality Theorectic

Historical linguistic studies on words lead to the genesis of  clitics. Clitics function like independent words but they are phonologically dependent and in order to be pronounced they attach to neighboring elements. Clitics’ attachment to their hosts can appear in different forms: proclitic, mesoclitic, endoclitics and enclitic. They are very important because clitics are where morphology, syntax, and phonology meet. Mukri Kurdish clitics which are highly mobile can be hosted by different categories including prepositions. Two groups of adpositions are found in Mukri which appear as both preposition and postposition. MacKenzie recognizes two kinds of prepositions in ’Mukri: simple prepositions and absolute forms. The prepositions of the first group occur immediately before a noun (or a noun phrase) and a pronoun which they govern, while the absolute forms which are fewer in number cannot occur before an independent noun, a noun phrase or an independent pronoun and can take only clitics as their complements. Besides the aforementioned ones, compound prepositions and circumpositions are also found in Mukri. Circumpositions can be both simple and complex. Simple circumpositions can take only nominal complements but the complex circumpositions can take both clitics and full forms as their complements. The present article tries to investigate the interaction of different kinds of Mukri adpositons with pronominal clitics using Optimality Theory constraints in Prepositional Phrase (PP). The constraints which play a role in clitic placement within PPs are NonInitial (cli, PP), Integrity (PP) and LeftMost (cli, L, PP). Data analysis against Optimality Theory constraints showed that constraints NonInitial (cli, PP) and Integrity (PP) dominate LeftMost (cli, L, PP). Finally it was concluded that Mukri Kurdish pronominal clitics appear in the second position. The research method of this article is descriptive – analytic and fieldwork. To collect the data the main author’s intuition as the native speaker of Mukri, 20 hours recorded speech, Mukri Kurdish sites and newspapers have been used.