بازنگری ساخت هجایی در زبان کردی مرکزی

پژوهش حاضر با بررسی واجی ساخت هجا در زبان کردی مرکزی (سورانی) و مطابقت آن با دیدگاه هایی که بر اساس نظام نوشتاری، زبان کردی را دارای ساخت های هجایی cgvcc، ccvc و ccvccc (به ترتیب بسامد در مطالعات پیشین) می دانند، حضور واکه نرم افراشته پیشین/ i/ در زیرساخت واجی و یا درج در طی مراحل اشتقاق در گذر به روساخت آوایی را مورد سنجش قرار می دهد. بدین منظور هم از شواهد درون زبانی و هم برون زبانی بهره گرفته می شود. علاوه بر پیکره ای صوتی از گویشوران مریوان و سلیمانیه، شم زبانی گویشوران با پرسشنامه هایی درباره تعیین هجاهای یک واژه سنجیده شده و داده های اصلی این پژوهش را تشکیل می دهند. شم زبانی گویشوران در کنار شواهدی از تغییرات واکه در واژه های هم خانواده و وام واژه ها، داده های درزمانی تغییر واکه ها، قواعد واجی با حوزه عملکرد هجا، سلسله مراتب رسایی و انتخاب رساترین عنصر در مرکز هجا و نیز انتخاب دیگر عناصر همخوانی به عنوان آغازه یا پایانه، شواهدی هستند که در کنار شواهد آکوستیکی که بیشتر جنبه آوایی دارد، ساخت هجایی زیرساختی در زبان کردی مرکزی را تبیین می کنند. مولفه های اصلی واج شناسی زایشی از قبیل ارجاع به بازنمایی های دوگانه زیرساختی و روساختی و قواعد واجی مرتبط در اشتقاق به‌صورت آوایی در کنار قواعد واج آرایی بر توزیع عناصر سازنده ساخت هجایی در تبیین این ساخت مورد استفاده قرار گرفته و مبانی نظری پژوهش را تشکیل می دهند. نتایج پژوهش نشان می دهد که از دو فرضیه رقیب برای حضور واکه /i‌/ در روساخت: 1) حضور در زیرساخت واجی و نگاشت پایا به روساخت؛ 2) عدم حضور در بازنمایی واجی و ظهور در بازنمایی آوایی تحت تاثیر قاعده درج واکه، در چارچوب استدلال های واج شناختی فرضیه اول به اثبات می رسد. با پذیرش حضور این واکه در زیرساخت واجی و عدم تفاوت بین غلت و دیگر همخوان ها در جایگاه دوم خوشه آغازه، خوشه آغازین تشکیل نمی شود و ساخت هجایی در زبان کردی مرکزی همانند زبان فارسی معیار به ساخت cv(c)(c) تقلیل می یابد. تنها در روساخت آوایی و به علت محل تولید مشترک غلت و واکه‌ افراشته پیش از خود، واکه حذف و توالی همخوانغلت، خوشه آغازین می سازد.

Syllable Structure in Central Kurdish Language Revisited

In this study, the syllable structure in Central Kurdish (Sorani) language has been phonologically investigated. In this investigation, the syllable structure has been compared with the views which are based on orthography believe in CGVCC, CCVC and CCVCCC syllable structures (based on the frequency of occurrence in previous studies). This study examines the presence of a high front lax vowel /I/ in underlying representation or its epenthesis in surface representation during derivational stages. For this purpose, both internal and external linguistic evidences are employed. An audio corpus of the speakers of Mariwan and Sulaimani, along with a questionnaire for determining the native speakers’ intuition in counting the word syllables have been employed as the research data. Evidences from vowel changes in cognate and borrowed words, diachronic data, the application of phonological rules in the syllable domain, sonority sequencing principle and selection of the most sonorous element as syllable nucleus and consonants as onset and coda, along with acoustic cues for the presence of this vowel in phonetic representation explain the phonological syllable structure in Central Kurdish. Basic tenets of generative phonology like referring to two levels of representation, and the phonotactic rules on the distribution of building blocks of syllable form the theoretical framework of this study. The results show that from two opponent hypotheses regarding vowel /I/ existence in phonetic form: 1) existence in UR and faithfulness mapping to SR; 2) lacking in UR and emergence in SR as result of vowel epenthesis rule, regarding abovementioned phonological arguments, the former is confirmed. By accepting the presence of vowel /I/ in underlying representation and the similarities between glides and other consonants as the second member of the onset, the syllable structure in Central Kurdish, like standard Persian, is CV(C)(C). In phonetic representation onset clusters of consonantglide is the result of vowel deletion due to the shared place of articulation with the following glide.