معناشناسی شناختی تکواژ «گاه» از منظر فرضیۀ ستیز و سازش معنایی

هدف از انجام این پژوهش بررسی دقیق تکواژ «گاه» به منظور برشمردن مفاهیم اصلی موجود در آن و کشف ساز‌و‌کار تبدیل این مفاهیم از دیدگاه معناشناسی شناختی و در چهارچوب فرضیۀ ستیز و سازش معنایی تالمی است. برای این منظور تمامی کاربست‌های این تکواژ در فارسی معاصر را از مداخل مربوطه در فرهنگ فارسی دو جلدی صدری افشار و همکاران (1388) استخراج نموده و به بررسی و تحلیل تک‌تک آن‌ها به روشی تحلیلی پژوهشی و از منظر کیفیِ مطرح‌شده در چهارچوب نظری معرفی‌شده پرداختیم. بدین صورت که پس از ماهیت‌شناسی طبقات باز و بسته و ایجاد تناظر بین مفاهیم آن‌ها و انواع کاربست‌های تکواژ «گاه» و اثبات تبعیت نکردن این تکواژ از یک الگوی ثابت در تعلق به طبقۀ باز یا بسته و به دنبال آن، بازنمودن فرضیۀ ستیز و سازش معنایی ذیل ارائۀ یک سری فرایندهای شناختی تحت عناوین دگردیسی، امتزاج، مجاورت تقابلی، دستگردانی و انسداد و زیرمجموعه‌های دقیق آن‌ها، پیکرۀ پژوهش را در بوتۀ محک این معیارها گذاردیم تا مشخص شود تکواژ «گاه» با چه تکواژهایی، طی چه فرایندهایی و با چه کارکردی ترکیب می‌شود و محصول نهایی آن اولاً خروجی کدام فرایند شناختی است و دوماً چه حوزۀ مفهومی را شامل می‌شود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده مفهوم پایگی در «گاه»، زمان تشخیص داده شد و فرایند شناختی که از طریق آن این مفهوم به مفهوم «مکان» تبدیل می‌گردد به‌عنوان دستاوردی جدید در این حوزه ذیل عنوان «جایگزینی یک مولفه از ویژگی‌های عرضی یک طبقۀ باز با کل مفهوم پایگی یک طبقۀ پیوستاری (باز/ بسته)» به دست داده شد. همچنین علت این تشکیک در ماهیت «گاه» نیز فرایند شناختی دیگری تحت عنوان «شی‌ء‌انگاری» شناسایی گردید. بعلاوه مطابق آنچه در بررسی داده‌ها به دست آوردیم خروجی ترکیبات «گاه» از 4 حالت مکان اجرای فرایند، مکان اثر اجرای فرایند، مکان قرار گرفتن یک شیء (چیز)/جِرم و مکان قرار گرفتن اثر/جهت/امتداد یک شیء خارج نبود که البته در مواردی نیز تلفیقی ظاهر شده بودند.

Cognitive Semantics of GAH from the Perspective of Semantic Conflict and Resolution Hypothesis

The aim of this study is to carefully examine the morpheme GAH in order to enumerate the concepts contained in and to discover the mechanism of conversion between these concepts from the perspective of Cognitive Semantics in the context of Talmy’s Semantic Conflict and Resolution hypothesis. To achieve this, we extracted all the entries of this morpheme from the Two Volume Persian Dictionary of Sadri Afshar et al. (2009). We examined each of them in an analyticalresearch way from a qualitative perspective presented in the introduced theoretical framework. After the autopsy of the nature of the open and closed classes and creating a correspondence between their concepts and types of uses of the morpheme GAH and proving that this morpheme does not follow a fixed pattern in belonging to the open or closed class, followed by dissection of the Semantic Conflict and Resolution hypothesis under the presentation of a series of Cognitive processes under the headings of shifts, blends, juxtaposition, juggling and blocking and their exact subsets, we put the body of research in the benchmark of these criteria to determine with which morphemes, via which processes and by which functions, the morpheme of “GAH” is combined, and the final output belongs to which Cognitive process and what conceptual domain it includes. The concept of basicness was recognized as TIME and the cognitive process through which this concept converts to SPACE, as a new achievement in this research was established as “Replacement of whole the basicness concept of a spectrum (open/closed) class by a component of openclass side features.” Also, the cause of this gradation in the nature of GAH was identified through another Cognitive process called Reification. In addition, according to what we obtained in the data analysis, the outputs of GAH’s compounds were not out of 4 modes: location of the process, location of the effect of the process, location of an object/mass, and location of the effect/direction/extension of an object. A commixture of the modes also appeared.