تحولات معنایی «ور / بر»

برخی از صورت های زبانی طی تحولات زبان، چندمعنا می شوند و ممکن است معنای اولیه خود را از دست بدهند. گاهی این صورت ها در ساختار های مختلف به صورت رسوبی باقی می مانند و معنی اصلی آنها جز از طریق بررسی های تاریخی، قابل درک نیست. در زبان فارسی امروز، «ور / بر» به معنی «کنار، سمت، سو، نزد، پیش» به کار می رود. در این پژوهش با استفاده از داده های زبان اوستایی، فارسی میانه و متون ادب فارسی در دوره اسلامی، معنی اولیه «ور/ بر» و تحولات معنایی آن مشخص می گردد. همچنین، روند واژگانی شدگی صورت های زبانی ساخته شده با «ور / بر» و فرایند دستوری شدگی آن بررسی می شود. «ور / بر» در زبان اوستایی varah و در زبان فارسی میانه war به معنی «سینه» بوده است. در فارسی دری (متون نظم و نثر دوره اسلامی)، «بر» با توسیع معنایی، معنی «آغوش» و از طریق مجاز و استعاره، معنی «کنار، سمت، پیش، نزد» و «مقابل، جلو» یافته است. امروزه «ور / بر» در ساختمان واژه هایی همچون «بروبازو، برورو» و نیز در عبارت های «دربرداشتن» و «دربرگرفتن» به کار می رود و اگر چه برای فارسی زبانان، از منظر ساختواژی قابل تشخیص است، اما از منظر معنایی تیره به نظر می رسد. این کلمات مرکب و ساخت های نحوی مراحل آغازین واژگانی شدگی را طی می کنند. «ور / بر» امروزه، به عنوان اسم در معنی «کنار، سمت، نزدیک»، در ساخت های مانند «این ور» و «برِ خیابان» رایج است. در ساخت «ورِ دل کسی نشستن»، «ور» حرف اضافه به معنی «نزد، پیش» است که افزون بر معنی مکان نشانه هایی از معانی اصلی خود را نیز به همراه دارد.

Semantic Changes of "Var / Bar"

The relationship between semantics and phonology is generally denied (Archangeli & Pulleyblank, 1994: 5, 433). That is, semantic and phonological changes usually apply independently. Phonological processes of Persian which convert a phonemic representation to its phonetic representation mostly do not involve any meaning changes. However, there are few idiosyncratic words in Persian whose phonetic representations which are used in the colloquial style differ in meaning from their phonemic representations.Various types of semantic changes including extensionand restriction of meaning or both, in addition to pragmatic changes occur in these words. In some cases the meaning changes accompany a change in spelling too. This research addresses phonologysemantics interaction using “lexicalaccess constraints” (Boersma, 2001), in optimality theory as the sole theory to make the analysis of phonologysemantics interaction to some extent possible. Furthermore, some of these interactions occur to save energy and to make less muscular effort. This is usually discussed in functional rather than formal approaches. Following Kirchner (1989) this research integrates functionalism and formalism in optimality theory to deal with this issue.