اسرار بلاغی استفهام در قرآن کریم

بلاغت، به معنای مطابقت کلام با مقتضای حال مخاطب، هماره به عنوان یکی از جلوه های اعجاز و هماورد ناپذیری قرآن، مطرح بوده است. علم معانی، در جهت شناخت دقیق ابعاد مختلف بلاغت کلام به صورت عام و کلام الهی به صورت خاص، پدید آمده است. این علم، کلام را به لحاظ افاده معانی ثانوی و تبعی، موضوع خود قرار داده و برای این هدف، انواع مختلف کلام، چه خبر و چه انشا را بررسی می‌کند. در این میان، انشا بر این اساس که آیا برای یافتن مطلوبی القا می‌شود یا نه، به انشای طلبی و غیر طلبی تقسیم می‌گردد. انشا های طلبی، به دلیل افاده معانی ثانوی، در علم معانی از اهمیت بالایی برخوردارند. استفهام یکی از اقسام پرکاربرد این انشا است که در قرآن نیز فراوان یافت می‌شود و بررسی معانی ثانوی آن بی شک در آشکار نمودن بلاغت و اعجاز قرآن اثرگذار است. بررسی مهم ترین جمله های استفهامی قرآن، روشن می‌سازد که تنها نوزده مورد از استفهام‌های قرآن در معنای حقیقی، یعنی طلب علم، به کار رفته و بیشتر آن‌ها در معانی مجازیی چون انکار ابطالی، انکار توبیخی، تقریر، نفی، تعجب، ترغیب و تسویه کاربرد داشته‌اند.